Elektrownia
Wystawa pt. „Pamięć w ziemi zapisana. Archeologia Westerplatte” znajduje się w nieprzypadkowym miejscu – to odrestaurowany i zaaranżowany do celów ekspozycyjnych zabytkowy budynek dawnej elektrowni Wojskowej Składnicy Tranzytowej. Narracja ekspozycji skupia się na odkryciach archeologicznych, związanych z historią tego terenu oraz obozu dla polskich więźniów cywilnych zorganizowanego przez Niemców po zakończeniu walk na Westerplatte. Celem kuratorów jest uzmysłowienie odbiorcom, że Westerplatte to nie tylko półwysep heroicznie broniony przez niewielki oddział polskich żołnierzy, lecz także miejsce niemieckich zbrodni na polskich cywilach. Ekspozycja ma również podkreślać symboliczne znaczenie Westerplatte jako miejsca, gdzie rozpoczęła się II wojna światowa. Przybliża historię półwyspu od XVII w. do początku lat 40. XX w., pokazuje życie codzienne WST oraz trudną i odpowiedzialną służbę polskich żołnierzy w obliczu narastającej nienawiści Niemców wobec jakichkolwiek przejawów polskości na obszarze Wolnego Miasta Gdańska.
O obiekcie
Budynek techniczny, kluczowy dla funkcjonowania Wojskowej Składnicy Tranzytowej, został uwzględniony w pierwszych założeniach zagospodarowania terenu Westerplatte z 1924 r. w południowo-wschodniej części basenu amunicyjnego. Prace nad jego budową rozpoczęły się 25 maja 1926 r., a już pod koniec roku elektrownię odebrała strona polska. Ceglany obiekt wzniesiono na planie prostokąta o bokach 13 × 27 m.
Łączna powierzchnia użytkowa wszystkich jego pomieszczeń wyniosła około 350 m2. Przekazany budynek wymagał jednak dalszych prac. Należało go wyposażyć w specjalistyczne urządzenia, które zapewniłyby pełną niezależność polskiej placówki od dostaw energii elektrycznej z Wolnego Miasta Gdańska. Udało się to osiągnąć w 1928 r. Budynek wyposażono m.in. w stację transformatorową, generatory spalinowe oraz pompy, które umożliwiały pracę elektrycznych dźwigów przy wyładunku i załadunku materiałów w basenie amunicyjnym.
Elektrownia nie została uwzględniona w systemie obrony półwyspu. Przed przewidywanym desantem z basenu amunicyjnego miało ją ubezpieczać stanowisko bojowe przygotowane około 170 m na wschód od niej. Co ciekawe, pomimo bombardowania terenu i silnego ostrzału artyleryjskiego we wrześniu 1939 r. budynek przetrwał w niemal nienaruszonym stanie. Inaczej stało się w czasie ofensywy 1945 r. – wówczas zarówno elektrownia, jak i basen amunicyjny uległy poważnym zniszczeniom. Obiekt jednak szybko odbudowano, zachowując jego pierwotny kształt.
Szerzej o historii elektrowni na Westerplatte
Założenia wystawiennicze
Celem wystawy archeologicznej umiejscowionej w modernizowanym budynku dawnej elektrowni będzie przekrojowe ukazanie historii Westerplatte od XVII w. aż do początku lat czterdziestych ubiegłego stulecia. Celem autorów jest nie tylko kompleksowa opowieść, ale też ujęcie jej z różnych perspektyw, włączając w to dzieje półwyspu jako kurortu czy tworzenia Wojskowej Składnicy Tranzytowej w niesprzyjających warunkach społeczno-politycznych. Jednym z ważniejszych tematów wystawy będzie życie codzienne żołnierzy składnicy, które zostanie przedstawione w możliwie szczegółowy sposób. Kluczowym elementem charakterystyki westerplatczyków będzie podkreślenie ich niezłomności i determinacji, dzięki którym walczyli w osamotnieniu z przeważającymi siłami wroga aż siedem dni. Twórcy pragną uwypuklić postawy, które stały się symbolem bohaterstwa polskich obrońców.
Zwiedzający poznają historię miejsca, w którym rozpoczął jeden z najtragiczniejszych konfliktów XX w., poprzez kontakt z autentycznymi zabytkami. Dzięki staraniom Działu Archeologicznego Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku ta opowieść, w sposób symboliczny zapisana dotąd w ziemi półwyspu, ma szansę wyjść na światło dzienne. Spośród ponad 50 tys. artefaktów pozyskanych w czasie 9 etapów badań archeologicznych na ekspozycji znajdzie się około 200 obiektów.
Realizacja
9 stycznia 2023 r. MIIWŚ podpisało umowę na wykonanie projektu aranżującego przestrzeń wystawienniczą na Westerplatte z firmą projektową Koza Nostra Studio sp. z o.o. W ramach inwestycji budowy Muzeum Westerplatte i Wojny 1939 – Oddziału MIIWŚ zostanie opracowany kompletny projekt wykonawczy wystawy archeologicznej w modernizowanym w tym celu budynku byłej elektrowni.
Szerzej o poszczególnych etapach realizacji inwestycji:
Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego
Program wieloletni pn. „Budowa Muzeum Westerplatte i Wojny 1939 – Oddziału Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku”
