Filip Kuczma et al., Pamięć w ziemi zapisana. Archeologia Westerplatte. Katalog wystawy

Prezentujemy najnowszą publikację katalogową MIIWŚ, która niebawem trafi do sprzedaży – Pamięć w ziemi zapisana. Archeologia Westerplatte. Katalog wystawy. To kolejna ważna książka przybliżająca dzieje półwyspu, który w szczególny sposób zapisał się w historii Polski.

Obrona Westerplatte bezdyskusyjnie jest uznawana za polski symbol heroizmu pierwszych dni II wojny światowej. Wiedza o bohaterstwie obrońców Wojskowej Składnicy Tranzytowej jest też coraz powszechniejsza poza granicami Polski. Nie oznacza to jednak, że szczegółowo poznano wszystkie fakty dotyczące tego półwyspu, zwłaszcza że jego dzieje sięgają kilku stuleci. Dowodem na to jest nowa wystawa „Pamięć w ziemi zapisana. Archeologia Westerplatte” otwarta w zabytkowym budynku elektrowni dawnej składnicy.

„Ramy czasowe ekspozycji obejmują okres od połowy XVII w. – od utworzenia się u ujścia Wisły piaszczystej łachy, nazwanej płytą zachodnią (West‑Platte), do połowy 1941 r. – daty zakończenia funkcjonowania na Westerplatte filii niemieckiego obozu Stutthof dla jeńców cywilnych” – czytamy we wstępie do katalogu.

Oprócz oczywistego kontekstu II wojny światowej, możemy przenieść się również do czasów, gdy Westerplatte było kurortem. Dziesiątki większych i mniejszych eksponatów tworzą spójną historię, która nie jest zamknięta. Misja muzealników i archeologów trwa i będzie trwała – do momentu odnalezienia i godnego upamiętnienia wszystkich bohaterskich obrońców.

Zarówno ekspozycja, jak i książka zabierają odbiorcę w podróż w czasie. Katalog dzieli się na siedem zasadniczych rozdziałów odpowiadających poszczególnym częściom wystawy. Pierwszy opisuje historię i budynek samej elektrowni. Drugi i trzeci to historyczny zarys Westerplatte jako bastionu i kurortu. Rozdział czwarty szczegółowo opowiada dzieje WST, piąty zaś – zawiera zapis obrony półwyspu i skutków niemieckiego ataku. W rozdziale szóstym ukazano zacieranie wojennych śladów, w tym morderczą pracę polskich jeńców na Westerplatte. Siódmy rozdział nosi wymowny tytuł Powrót bohaterów; zawiera on sylwetki obrońców, których ciała odnaleziono w 2019 r.

Książka nie tylko w wartościowy sposób uzupełnia treści prezentowane na ekspozycji stałej. Jest również ważnym zapisem codziennej aktywności zawodowej zespołu archeologicznego MIIWŚ. To dzięki zaangażowaniu i żmudnej pracy archeologów możemy pełniej kultywować pamięć o odwadze, cierpieniu i nadziei dzielnych Polaków, którzy potrafili przeciwstawić się miażdżącej sile militarnej nazistowskich Niemiec.

Publikacja zawiera dziesiątki różnorodnych zdjęć, począwszy od archiwalnych fotografii Westerplatte, a skończywszy na ujęciach artefaktów. Wszystkie eksponaty opatrzono notami katalogowymi. Oprócz standardowych opisów zamieszczono również interesujące informacje kontekstowe, które pomagają lepiej zrozumieć historię prezentowanych przedmiotów.

Filip Kuczma et al., Pamięć w ziemi zapisana. Archeologia Westerplatte. Katalog wystawy, Gdańsk 2025, ISBN 978-83-65957-68-9, ss. 256.