#WojennyDzień - Wprowadzenie Niemieckiej Listy Narodowościowej na terenach Rzeczpospolitej Polskiej anektowanych przez III Rzeszę

4 marca 1941 r. ukazało się Rozporządzenie najwyższych władz niemieckich o Niemieckiej Liście Narodowościowej (DVL, volkslista) i Niemieckiej przynależności państwowej na wcielonych do Rzeszy zachodnich terenach okupowanej Polski. Na jego mocy dokonano podziału ludności na grupy i selekcjonowano tych, którzy byli Niemcami i na tych, którzy nadawali się do zgermanizowania. Ocenia się, że łącznie na terenach wcielonych do III Rzeszy na volkslistę zostało wpisanych ponad 3 mln przedwojennych polskich obywateli. Było to jedno z narzędzi wynaradawiania Polaków.

Naczelnym celem zarządzenia, było wyodrębnienie spośród osób zamieszkujących wschodnie tereny przyłączone do Rzeszy i posiadających na dzień 1 września 1939 r. polską albo gdańską przynależność państwową, ludności nadającej się do nadania niemieckiego obywatelstwa lub mogącej je otrzymać w przyszłości. Z tej grupy wyłączono ludność polską wypędzoną do Generalnego Gubernatorstwa. Aby zostać wpisanym na volkslistę należało złożyć stosowny wniosek, a następnie specjalnie powołany Urząd Niemieckiej Listy Narodowościowej podejmował decyzję o przydziale danej osoby do jednej z 4 kategorii. Podstawą zakwalifikowania do konkretnej grupy był związek z niemczyzną i stosunek do niej. Dlatego do dwóch pierwszych grup (I i II) wpisywano głównie etnicznych Niemców, którzy przed 1 września 1939 r. uznawali się za członków narodu niemieckiego. Natomiast do grupy III i IV włączono tych polskich przedwojennych obywateli, którzy posiadali przodka niemieckiego w pierwszym bądź drugim pokoleniu, ale pozbawieni byli świadomości swej przynależności do narodu niemieckiego (częściowo spolonizowani). W praktyce zdecydowana większość polskich mieszkańców terenów wcielonych do III Rzeszy spełniała wymogi rozporządzenia, np. ze względu na miejsce urodzenia, swoje albo rodziców, w II Rzeszy Niemieckiej. Późniejsze uzupełniania prawne wykluczały z listy osób uprawnionych do złożenia wniosku Żydów i Romów oraz rozszerzyły działanie, przepisów na obszar Generalnego Gubernatorstwa.

Wprowadzenie volkslisty wiązało się, szczególnie na terenach Pomorza Gdańskiego oraz Śląska, ze stosowaniem nacisków na ludność polską, włączając w to również, w przypadku odmowy, aresztowanie i wysłanie do obozu koncentracyjnego. Celem niemieckiego okupanta było wpisanie na niemiecka listę narodowościową jak największej liczby osób, które wykorzystywano m. in. do pracy na niższych stanowiskach w urzędach niemieckich. Otwierało to także np. drogę dla powoływania do Wermachtu mężczyzn z terenów byłych województw zachodnich i północnych II Rzeczpospolitej.