Ocalić to, co najdroższe. Wokół współczesnej problematyki niszczenia i ratowania dziedzictwa kulturowego

Ocalić to, co najdroższe. Wokół współczesnej problematyki niszczenia i ratowania dziedzictwa kulturowego

red. Izabela Boguszewska, Monika Gomółka

Czy można skutecznie przeciwdziałać bezpowrotnemu zniszczeniu dziedzictwa kulturowego? Jakie zadania stoją przed muzealnikami w realiach współczesnej wojny? Jaki charakter miało ratowanie zabytków podczas II wojny światowej i na ile się udała ta misja? Odpowiedzi m.in. na te pytania można znaleźć w książce pt. Ocalić to, co najdroższe.

Prezentowana książka jest pokłosiem wystawy pt. „Dziedzictwo utracone” oraz konferencji, która odbyła się w Muzeum II Wojny Światowej. Co prawda, wspomniane wydarzenia zorganizowano już po bezprawnej aneksji Krymu przez Rosję w 2014 r., jednak wówczas nie było jeszcze mowy o pełnowymiarowej wojnie, do której doszło osiem lat później. Nie oznacza to jednak, że publikacja się zdezaktualizowała – wprost przeciwnie. Do niedawna mogło się bowiem wydawać, że dziedzictwo kulturowe Europy jest wolne od uszczerbku wskutek działań zbrojnych. Agresywne działania Rosjan każą zweryfikować ten pogląd.

– Większość artykułów odnosi się do bardzo trudnych doświadczeń i problemów, jakie były udziałem społeczności po tragedii II wojny światowej. Jednocześnie autorzy […] wykazują dużą świadomość i niebywałe zaangażowanie lokalnej ludności w ochronę i zabezpieczenie zabytków zaraz po wyzwoleniu – z recenzji prof. dr hab. Jadwigi Łukaszewicz.

Nie ulega wątpliwości, że nowa wzmożona dynamika wydarzeń na arenie politycznej w Europie i realne zagrożenie dla dóbr kultury wytyczają nowe wyzwania dla muzealników. Do tych wyzwań bezpośrednio odnosi się 10 rozdziałów omawianej publikacji – zarówno w kontekście bieżących problemów, jak i działań podjętych w przeszłości. Autorzy prezentują w nich różnorakie działania mające chronić wymierne i niewymierne dobra kultury. Jest w nich mowa m.in. o problematyce powojennej odbudowy Gdańska, aspektach archiwistycznych, piśmienniczych czy fotograficznych.

Co istotne, przedstawione treści mają walory uniwersalne, zwłaszcza w kontekście współczesnych zagrożeń działaniami militarnymi lub aktami sabotażu. Warto zwrócić m.in. uwagę na rozdział poświęcony problemom ukraińskich muzealników na Krymie oraz w obwodach donieckim i ługańskim w 2014 r.

W publikacji wykorzystano materiały zdjęciowe pochodzące z zasobów Narodowego Archiwum Cyfrowego.

Ocalić to, co najdroższe. Wokół współczesnej problematyki niszczenia i ratowania dziedzictwa kulturowego, red. I. Boguszewska, M. Gomółka, Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku, Gdańsk 2022, ss. 216, ISBN 978-83-65957-41-2.