Broń strzelecka Wojska Polskiego w 1939 roku – niezwykłe zabytki prezentowane w ramach akcji „Wejście w historię”

13 sierpnia br. w ramach akcji „Wejście w historię” Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku zaprezentowało niezwykłe eksponaty pochodzące ze zbiorów placówki. Zabytki te nawiązują bezpośrednio do wydarzeń września 1939 r. – przygotowań do wojny, które prowadzono już w sierpniu 1939 r. Zaprezentowane zabytki kontekstowo związane są także z obchodzonym 15 sierpnia Świętem Wojska Polskiego. 

W czasie kampanii polskiej 1939 r. oddziały Wojska Polskiego wykorzystywały broń strzelecką różnego rodzaju i wzoru, wyprodukowaną zarówno w Polsce, jak i pochodzą z zagranicy. Ponadto wykorzystywano broń z zapasów pozyskanych w latach 1918–1921. W okresie międzywojennym próbowano ujednolicić uzbrojenie, jednak nie udało się tego dokonać  do wybuchu wojny. Większość żołnierzy walczących we wrześniu 1939 r. dysponowała bronią strzelecką wyprodukowaną w latach trzydziestych XX w., ale ze względu na zapotrzebowanie, część walczących posługiwała się również bronią starszego typu.

Jako pierwszy podczas konferencji głos zabrał dr hab. Grzegorz Berendt – p.o. dyrektor MIIWŚ, który opowiedział o idei ekspozycji:

Wejście w Historię jest akcją w ramach której pokazujemy obiekty będące w zbiorach Muzeum już od dawna, albo te, które są nowymi nabytkami.  Staramy się aby prezentowane obiekty pozostawały w związku z ważnymi wydarzeniami historycznymi z okresu II wojny światowej.

Odsłonięta ekspozycja jest kolejną odsłoną cyklu „Wejście w historię”, w ramach której na poziomie -1 Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku (przy wejściu głównym) prezentowane są eksponaty związane z aktualnymi rocznicami, wydarzeniami wojennymi lub zagadnieniami okresu wojny i okupacji. Zabytki te pokazywane są po raz pierwszy w przestrzeni muzealnej.

Następnie Filip Kuczma – kierownik Działu Archeologicznego MIIWŚ przybliżył historię odnalezienia jednego z zabytków prezentowanych na eskpozycji:

Prezentowany pistolet Browning Model 1900 kaliber 7,65 mm jest dla nas szczególny, ponieważ został w 2019 r. odnaleziony przy szczątkach jednego z poległych westerplatczyków. Jest to jak dotąd jedynym egzemplarzem broni palnej odkryty w trakcie badań archeologicznych, kontekstowo związany z obroną Westerplatte i żołnierzami, którzy bronili Wojskowej Składnicy Tranzytowej we wrześniu 1939 r. Pistolet odnaleźliśmy w jednej z pięciu mogił w trakcie badań prowadzonych na Westerplatte  przez Muzeum w 2019 r. Była to mogiła zbiorowa, z której podjęliśmy szczątki 5 osób – wszyscy ci żołnierze zginęli 2 września 1939 r. w zniszczonej w trakcie bombardowania wartowni nr 5. Pistolet odnaleźliśmy przy lewej kości udowej jednego z poległych żołnierzy, co wskazuje, że mógł on znajdować się  w kieszeni munduru. Żołnierz ten został zidentyfikowany w wyniku badań genetycznych jako kapral służby zasadniczej Bronisław Perucki. […] Z relacji westerplatczyków, którzy przeżyli walki  wiemy, że w ruinach wartowni po bombardowaniu wybuch pożar i właśnie na prezentowanym przedmiocie widoczne są ślady tego wydarzenia w postaci nadtopionych ebonitowych okładzin pistoletu.

Więcej na temat Bronisława Peruckiego

We wrześniu 1939 r. na uzbrojeniu załogi Westerplatte znajdowało się około czterdziestu pistoletów i rewolwerów różnych typów i kalibrów. Każdy oficer posiadał pistolet jako broń osobistą. Ponadto w pistolety służbowe wyposażeni byli niektórzy podoficerowie. Prezentowany na wystawie pistolet jest jak dotąd jedynym egzemplarzem broni palnej odnalezionym w trakcie badań archeologicznych prowadzonych od 2016 roku na Westerplatte, kontekstowo związanym z żołnierzami polskimi broniącymi Wojskowej Składnicy Tranzytowej we wrześniu 1939 roku. Warto dodać, że Browning Model 1900 kaliber 7,65 mm był pierwszym masowo produkowany pistoletem samopowtarzalnym, który odniósł sukces na rynku komercyjnym. W latach 1899 – 1914 wyprodukowano około 735 tyś. egzemplarzy tej broni.

O prowadzonym śledztwie prokuratorskim opowiedział prok. Tomasz Jankowski – p.o. naczelnik z Oddziałowej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Gdańsku:

Śledztwo Instytutu Pamięci Narodowej prowadzone jest od jesieni 2019 roku, od momentu ujawnienia pierwszego szkieletu […]. W trakcie prac archeologicznych prowadzonych przez Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku ujawniono broń palną. […] Broń ta, niezależnie od tego, czy jest zdatna do użytku, czy nie, jest bronią palną w rozumieniu Ustawy i jej posiadanie jest zabronione. W związku z powyższym zabezpieczono ją, poddano badaniom przez biegłego z zakresu balistyki, a także pracom konserwatorskim. [..] Przedmiot został oddany na przechowanie do Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku, gdyż tylko w tym miejscu spełni on swoją społeczną i historyczną rolę.

Więcej na temat identyfikacji odnalezionych westerplatczyków

Na zakończenie Wojciech Łukaszun – kierownik Działu Zbiorów MIIWŚ opowiedział o polskim ciężkim karabinie maszynowym wz. 1930 zaprezentowanym na ekspozycji:

Oprócz pistoletu prezentujemy także ciężki karabin maszynowy wz. 30. Jest to wyprodukowana w Polsce wersja broni amerykańskiej karabinu maszynowego Browning.  Przed wojną i w czasie kampanii polskiej 1939 roku był to podstawowy ciężki karabin maszynowy jaki znajdował się na wyposażeniu. Wyprodukowano ich około 8 tysięcy sztuk. W tego typu broń uzbrojona była również załoga z Westerplatte – znajdowało się tam ok. 18 sztuk tego typu karabinu. Karabin maszynowy został pozyskany dzięki współpracy z Policją i Prokuraturą z Legionowa. Bardzo się cieszymy, że jednostki z różnych rejonów Polski zwracają się do nas przekazując broń i różne przedmioty przejęte w czasie śledztw. Dzięki temu mamy okazję pokazać Państwu ten niezwykły zabytek w ramach naszej akcji „Wejście w historię”. Cały czas kontynuowana jest akcja „Przyjmiemy Twoją historię”, więc też zapraszamy potencjalnych darczyńców do odwiedzenia naszego Muzeum, podzielenia się rodzinnymi historiami i przekazania zabytków.

Wśród prezentowanych przez Muzeum eksponatów zobaczyć można pistolet Browning Model 1900 kaliber 7,65 mm, znaleziony podczas badań archeologicznych prowadzonych w 2019 r. (V etap badań) na Westerplatte przez Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku. Broń odkryto  w zbiorowej mogile, do której po zakończeniu walk wrzucono zwłoki 5 obrońców Wojskowej Składnicy Tranzytowej, którzy zginęli 2 września 1939 r. w zniszczonej w trakcie bombardowania wartowni nr 5. Pistolet znaleziono przy lewej kości udowej szkieletu zidentyfikowanego dzięki badaniom genetycznym jako szczątki kaprala Bronisława Peruckiego. Miejsce zalegania pistoletu w stosunku do układu szczątków wskazuje, że znajdował się on w lewej kieszeni spodni poległego polskiego żołnierza.

Według relacji obrońców Westerplatte, którzy przybyli z pomocą obsadzie wartowni nr 5 bezpośrednio po bombardowaniu, wewnątrz rozbitej budowli doszło do pożaru. Na okładzinach pistoletu wciąż widoczne są ślady tego wydarzenia w postaci nadtopień powstałych w wyniku oddziaływania wysokiej temperatury.

We wrześniu 1939 r. na uzbrojeniu załogi Westerplatte znajdowało się około czterdziestu pistoletów i rewolwerów różnych typów i kalibrów. Każdy oficer posiadał pistolet jako broń osobistą. Ponadto w pistolety służbowe wyposażeni byli niektórzy podoficerowie.

Prezentowany na wystawie pistolet jest jak dotąd jedynym egzemplarzem broni palnej odnalezionym w trakcie badań archeologicznych prowadzonych od 2016 roku na Westerplatte, kontekstowo związanym z żołnierzami polskimi broniącymi Wojskowej Składnicy Tranzytowej we wrześniu 1939 roku. Warto dodać, że Browning Model 1900 kaliber 7,65 mm był pierwszym masowo produkowany pistoletem samopowtarzalnym, który odniósł sukces na rynku komercyjnym. W latach 1899 – 1914 wyprodukowano około 735 tyś. egzemplarzy tej broni.

Ponadto na ekspozycji zaprezentowano polski ciężki karabin maszynowy wz. 1930 wzorowany na amerykańskim karabinie Browning M1917, wyprodukowany w 1937 r. W broń tego typu była uzbrojona m.in. załoga Wojskowej Składnicy Tranzytowej na Westerplatte w czasie walk we wrześniu 1939 r. Eksponowany karabin został dostosowany do podstawy kawaleryjskiej wzór 36, na co wskazuje dodatkowa obejma zamontowana na chłodnicy lufy.

„Wejście w historię” to akcja, w ramach której na poziomie -1 Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku (przy wejściu głównym) prezentowane są eksponaty związane z aktualnymi rocznicami, wydarzeniami wojennymi lub zagadnieniami okresu wojny i okupacji. Ideą cyklu jest przede wszystkim pokazanie eksponatów na co dzień nieprezentowanych w przestrzeni Muzeum, a związanych z interesującym zdarzeniami i osobistymi historiami.