Wystawa ,,1945-2022. Dzieje krzyża na Westerplatte”
W ramach obchodów 40. rocznicy przywrócenia krzyża na Westerplatte Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku przygotowało wystawę panelową pt. ,,1945-2022. Dzieje krzyża na Westerplatte”. Ekspozycja poświęcona jest przedstawieniu losów symbolu religijnego na terenie byłej Wojskowej Składnicy Tranzytowej na Westerplatte. Ta historia niczym w soczewce ukazuje realia kształtowania w czasach komunizmu pamięci o polskich bohaterach, a jednocześnie przedstawia walkę ówczesnej władzy z Kościołem katolickim.
Na wystawie za klamrę spinającą wydarzenia przyjęto lata 1945 – 2022, wokół których zbudowano oś narracji z uwypukleniem cezur odgrywającą znaczącą rolę w tej opowieści. Cała historia rozpoczyna się już w 1945 r., w momencie gdy ocaleli westerplatczycy podejmują działania zmierzające do upamiętnienia żołnierzy poległych podczas obrony Składnicy we wrześniu 1939 r. W wyniku tych prac, rok później na terenie WST ustawiono betonowy krzyż. Niestety w 1962 r. władza komunistyczna usunęła krzyż z Westerplatte, a w jego miejsce postawiono sowiecki czołg T-34. Symbol religijny został potajemnie przewieziony do kościoła św. Jadwigi Śląskiej w Nowym Porcie i wkopany na pobliskim cmentarzu. Kolejne starania o przywrócenie krzyża podjęto w 1980 r., w ich rezultacie Urząd ds. Wyznań wydał zgodę na ponowne ustawienie krzyża na terenie półwyspu, co ostatecznie odbyło się w 1981 r. Niewątpliwie jedną z najistotniejszych dat w tej opowieści stanowi rok 2019, kiedy podczas V etapu badań archeologicznych na terenie Westerplatte archeolodzy - pracownicy MIIWŚ w Gdańsku odnaleźli 9 ludzkich szkieletów polskich obrońców z września 1939 r. W wyniku badań identyfikacyjnych zrealizowanych przez Pomorski Uniwersytet Medyczny udało się zidentyfikować tożsamość 5 obrońców, badania kontynuowane są nadal. To przełomowe odkrycie właściwego, a nie jak dotąd symbolicznego, miejsca mogił obrońców, stało się podstawą idei budowy Cmentarza Wojskowego Żołnierzy Wojska Polskiego na Westerplatte. W związku z tym w 2020 r. MIIWŚ w Gdańsku rozpisało międzynarodowy konkursu na opracowanie nowej koncepcji urbanistyczno-architektonicznej cmentarza, którego realizacja jest zaplanowana na lata 2021/2022 w ramach I etapu inwestycji – budowy plenerowego Muzeum Westerplatte i Wojny 1939. Realizowany projekt w swoim założeniu uwzględnia umieszczenie historycznego Krzyża z Westerplatte, stanowiącego nieodłączny symbol przywracania pamięci obrońcom z września 1939 r.
Na wystawę składają się teksty prezentujące w chronologicznym układzie historię przywrócenia krzyża na Westerplatte oraz fotografie z kolekcji pana Czesława Nowaka; z darów p. Zbigniewa Ciereszki, z Kosycarz Foto Press/KFP oraz ze zbiorów Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku.
Ekspozycja udostępniona będzie dla zwiedzających od 27.08.2021 w Bazylice Św. Brygidy w Gdańsku, natomiast w drugiej połowie września w wersji plenerowej będzie również do obejrzenia na terenie byłej Wojskowej Składnicy Tranzytowej na Westerplatte.
