#WojennyDzień - Konferencja w Wannsee – niemiecka decyzja o eksterminacji Żydów

20 stycznia 1942 r. w willi przy Großer Wannsee 56/58 w Berlinie odbyło się spotkanie, w którym uczestniczyli wysokiej rangi niemieccy urzędnicy państwowi, a przewodniczył im Reinhard Heydrich, szef Głównego Urzędu Bezpieczeństwa Rzeszy. Tematem „narady” było omówienie „ostatecznego rozwiązania kwestii żydowskiej”, czyli fizycznej eksterminacji europejskich Żydów.

Latem 1941 r. Reinhard Heydrich otrzymał od marszałka III Rzeszy Hermanna Göringa pełnomocnictwo w sprawie przygotowania „całościowego rozwiązania kwestii żydowskiej w niemieckiej strefie wpływów w Europie”. Od momentu ataku Niemiec na Związek Sowiecki, 22 czerwca 1941 r. tzw. Einsatzgruppen przeprowadzały masowe egzekucje ludności żydowskiej, m.in. w Babim Jarze, Kamieńcu Podolskim, czy w ryskim getcie. Pod koniec 1941 r. rozpoczęto budowę obozów zagłady w Bełżu i Sobiborze. Konferencja w Wannsee miała ustalić wytyczne do dalszych działań. Początkowo zaplanowano ją na 9 grudnia 1941 r., jednak ze względu na atak Japończyków na amerykańską bazę w Pearl Harbor (7 grudnia 1941 r.) i wypowiedzenie przez III Rzeszę wojny Stanom Zjednoczonym, termin uległ przesunięciu.

W protokole konferencji użyto eufemizmów, jak np. „wysiedlenie na Wschód”, czy „specjalne traktowanie”, jednak jej uczestnicy mieli pełną świadomość, że biorą udział w planowaniu ludobójstwa. Plan „ostatecznego rozwiązania kwestii żydowskiej” miał objąć 11 milionów Żydów europejskich, nie tylko z III Rzeszy i okupowanych terytoriów. Planowano eksterminację ludności w krajach satelickich (Słowacja, Węgry), neutralnych (Szwajcaria, Hiszpania), a nawet tych których nie zdołano zdobyć (Wielka Brytania). Protokół z narady został sporządzony przez Adolfa Eichmanna, głównego koordynatora i wykonawcę planu „ostatecznego rozwiązania kwestii żydowskiej”. Dokument stał się jednym z kluczowych dowodów dotyczących Holokaustu.

Jeden z uczestników konferencji – Josef Bühler, reprezentant rządu Generalnego Gubernatorstwa domagał się, aby ludobójstwo na Żydach rozpocząć od okupowanej przez Niemców Polski. Już niespełna dwa miesiące po zakończeniu konferencji, 17 marca 1942 r. niemieccy naziści rozpoczęli likwidację getta w Lublinie wysyłając więzioną tam ludność żydowską do obozu zagłady. Tym samym rozpoczęła się akcja eksterminacji Żydów w Generalnym Gubernatorstwie, nazwana przez ludobójców na cześć Heydricha kryptonimem „Reinhard”. W ramach zaplanowanej i przeprowadzonej akcji zamordowano ponad 2 miliony Żydów. Łącznie w wyniku celowo prowadzonej polityki eksterminacyjnej przez III Rzeszę zamordowano ok. 6 milionów europejskich Żydów.

Fot. 1 - Dokument z konferencji w Wannsee wyszczególniający liczbę ludności żydowskiej w Europie, przeznaczonej do eksterminacji (źródło: domena publiczna)

Fot. 2 – Willa w Wannsee gdzie w styczniu 1942 r. podjęto kluczowe decyzje dotyczące wymordowania europejskich Żydów (źródło: Haus der Wannsee-Konferenz)