#WojennyDzień - 23.07 Wyzwolenie niemieckiego nazistowskiego obozu koncentracyjnego na Majdanku. Utworzenie obozu filtracyjnego NKWD dla żołnierzy podziemia niepodległościowego
23 lipca 1944 r. żołnierze Armii Czerwonej wyzwolili KL Lublin na Majdanku. Uwolniono tym samym ok. 1 tys. więźniów. Sowieci utworzyli w tym miejscu m.in. obóz filtracyjny NKWD dla polskich żołnierzy podziemia niepodległościowego.
Szacuje się, że spośród ok. 150 tys. więźniów KL Lublin Niemcy zamordowali blisko 80 tys. Był to pierwszy tak duży niemiecki obóz zagłady, który został wyzwolony w trakcie II wojny światowej. Po zajęciu KL Lublin Sowieci zaadaptowali jego infrastrukturę do własnych celów. Urządzono w nim m.in. obóz jeniecki dla niemieckich żołnierzy, a także obóz filtracyjny nadzorowany przez NKWD, w którym więziono polskich żołnierzy podziemia niepodległościowego. W skrajnie ciężkich warunkach przetrzymywano tam wielu członków m.in. Armii Krajowej, których komunistyczne władze uznały za wrogów politycznych. Przynajmniej część z nich została później wywieziona do łagrów na terenie Związku Sowieckiego.
Adnotacja z dn. 24.07.2025 r.
Tragiczna historia niemieckiego obozu koncentracyjnego na Majdanku zakończyła się 22 lipca 1944 roku. Tego dnia, w obliczu zbliżających się wojsk sowieckich, Niemcy ostatecznie zlikwidowali obóz, rozstrzeliwując wcześniej setki więźniów i cywilów przy krematorium, a następnie przewożąc około 1000 osób do Auschwitz. Na terenie obozu pozostali jednak liczni więźniowie, w tym byli żołnierze Armii Czerwonej oraz mieszkańcy Lubelszczyzny. Niemcy próbowali zatuszować ślady swojej zbrodniczej działalności, między innymi poprzez próbę spalenia krematorium.
W historiografii trwa obecnie dyskusja nad datą wejścia na Majdanek żołnierzy sowieckich – mogło to nastąpić 22, 23 lub nawet 24 lipca. Obóz został przez nich przejęty i natychmiast utworzono tam obóz filtracyjny NKWD, przeznaczony głównie dla aresztowanych żołnierzy Armii Krajowej, Narodowych Sił Zbrojnych i Batalionów Chłopskich.
Więźniowie przetrzymywani byli w trudnych warunkach, pozbawieni kontaktu z rodzinami i nieświadomi swojego dalszego losu. Obóz NKWD działał krótko – do 23 sierpnia 1944 roku, kiedy to część internowanych została wywieziona do obozów pracy w Związku Radzieckim.
Równocześnie, jeszcze w sierpniu 1944 roku, rozpoczęto działania dokumentujące niemieckie zbrodnie. Powołano Polsko-Sowiecką Komisję do Zbadania Zbrodni Niemieckich, która przeprowadziła oględziny, zebrała dokumenty i przesłuchała świadków. Na jej wniosek, już 16 listopada 1944 roku, rozpoczęło działalność Państwowe Muzeum na Majdanku – jedno z pierwszych muzeów martyrologicznych na świecie.
