#WojenniPolitycy - Władysław Sikorski (1881–1943)

Władysław Sikorski w czasie II wojny światowej był naczelnym wodzem oraz premierem rządu RP na uchodźstwie. Dla świata i okupowanego kraju był symbolem niezłomnej Polski walczącej o wolność. Zginął w katastrofie lotniczej w Gibraltarze. Jej przyczyny nadal wzbudzają liczne kontrowersje i wątpliwości. 

Władysław Sikorski urodził się 20 maja 1881 r. w Tuszowie Narodowym koło Mielca. Wkrótce osierocił go ojciec (nauczyciel szkoły ludowej), a matka wraz z czworgiem dzieci pozostała bez środków do życia. Mimo przeciwności losu Władysław ukończył gimnazjum w Rzeszowie, a w 1907 r., z dyplomem inżyniera budownictwa wodnego, został absolwentem Politechniki Lwowskiej. W trakcie studiów Sikorski odbył obowiązkową służbę wojskową i uzyskał stopień podporucznika rezerwy armii austrowęgierskiej. Przed wybuchem I wojny światowej był aktywnym działaczem Związku Walki Czynnej i Związku Strzeleckiego. W owym czasie jego działania polityczne były ściśle związane z niepodległościową działalnością Józefa Piłsudskiego. 

W 1914 r. wstąpił do Legionów Polskich, a następnie został szefem Departamentu Wojskowego Naczelnego Komitetu Narodowego, będącego polityczną reprezentacją Legionów. Kiedy poparł bunt II Brygady Legionów przeciwko podpisaniu 9 lutego 1918 r. traktatu brzeskiego (na którego mocy Niemcy i Austro-Węgry odstępowały Ukraińskiej Republice Ludowej Chełmszczyznę i część Podlasia), został na kilka miesięcy zamknięty w obozie internowania. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości walczył w kolejnych kampaniach wojennych. W 1918 r. uczestniczył w organizowaniu obrony przed Ukraińcami Przemyśla i Lwowa. W 1919 r. został dowódcą 9. Dywizji Piechoty walczącej z Sowietami na Polesiu. Już w randze generała brygady brał udział w wyprawie kijowskiej, mającej na celu budowę sprzymierzonego z Polską państwa ukraińskiego. W sierpniu 1920 r. objął dowództwo 5. Armii. Na jej czele walczył nad Wkrą i Wisłą z siłami sowieckiej 15. Armii. Działania dowodzonych przez niego żołnierzy walnie przyczyniły się do zwycięstwa w Bitwie Warszawskiej. 
Po zakończeniu działań wojennych w 1921 r. Władysław Sikorski został awansowany do stopnia generała dywizji, pełnił też obowiązki szefa Sztabu Głównego. W 1922 r., po zabójstwie prezydenta Gabriela Narutowicza, pełnił funkcje premiera i ministra spraw wewnętrznych. W 1924 r. został ministrem spraw wojskowych w rządzie Władysława Grabskiego. Wobec zamachu majowego w 1926 r. Władysław Sikorski zachował neutralność. W 1928 r. został przeniesiony do dyspozycji ministra spraw wojskowych i do września 1939 r. pozostawał bez przydziału służbowego. W 1934 r. ukazała się jego książka Przyszła wojna. Jej możliwości i charakter oraz związane z nim zagadnienia obrony kraju, w której trafnie przewidział charakter przyszłego konfliktu. W latach trzydziestych często przebywał za granicą, głównie we Francji i Szwajcarii, gdzie angażował się w działalność opozycyjnego Frontu Morges. 

W wojnie obronnej 1939 r., pomimo starań, nie uzyskał przydziału bojowego. Po ewakuacji władz państwowych do Rumunii przedostał się poprzez ten kraj do Paryża. Tam 30 września 1939 r. został premierem oraz ministrem spraw wojskowych rządu RP na uchodźstwie, a 7 października objął stanowisko naczelnego wodza. Polskie Siły Zbrojne, tworzone przez polski rząd u boku sojuszników, do wiosny 1940 r. osiągnęły liczebność ok. 80 tys. żołnierzy. W czerwcu 1940 r. wobec klęski Francji Sikorski podjął decyzję o ewakuacji rządu i wojska do Wielkiej Brytanii; tam ponownie rozpoczęto odtwarzanie armii. W sierpniu 1940 r. podpisano umowę wojskową, która normowała powstanie Polskich Sił Zbrojnych na terenie Wielkiej Brytanii. Szybko rozpoczęto formowanie polskich jednostek, także lotniczych, które odegrały kluczową rolę w bitwie o Anglię. 

W 1940 r. Sikorski kilkakrotnie spotykał się Edvardem Benešem, prezydentem Czechosłowacji na uchodźstwie. Planowali powojenną koalicję, a nawet utworzenie Konfederacji Polsko-Czechosłowackiej. W latach 1941–1942 Sikorski odbył kilka podróży do Stanów Zjednoczonych, a także Kanady i Meksyku, gdzie zabiegał o sprawy polskie u amerykańskich przywódców. Rezultatem tych rozmów było zapoznanie ich z sytuacją i planami Polski na powojenną przyszłość. Nie udało się jednak zwerbować do Polskich Sił Zbrojnych ochotników wywodzących się z amerykańskiej i kanadyjskiej Polonii. W czasie drugiej wizyty w Stanach Zjednoczonych wiosną 1942 r. Sikorski uzyskał od prezydenta Roosevelta obietnicę, że przed końcem wojny nie podejmie on żadnej decyzji odnośnie polskich ziem bez powiadomienia o tym Polaków. 
Po agresji Niemiec na ZSRS 22 czerwca 1941 r. Związek Sowiecki stał się głównym sojusznikiem Wielkiej Brytanii w walce z Niemcami. Sikorski naciskany przez Brytyjczyków, a także pragnący ratować Polaków uwięzionych w ZSRS, podpisał 30 lipca 1941 r. układ z Iwanem Majskim – sowieckim ambasadorem w Londynie. Na mocy tego porozumienia nawiązano stosunki dyplomatyczne oraz rozpoczęto tworzenie polskiej armii. Pozwoliło to uratować życie i wolność ponad 100 tys. Polaków uwięzionych w ZSRS. Sowieci uznali, że wcześniejsze porozumienia z Niemcami tracą moc – nie zobowiązali się jednak do zwrotu ziem zagrabionych po 17 września 1939 r. Układ ten wywołał poważny kryzys wewnątrz polskiego rządu, którego główną przyczyną było niesprecyzowanie w nim kształtu wschodniej granicy kraju.

Jesienią 1941 r. generał był w obleganym Tobruku, gdzie rozmawiał z żołnierzami Brygady Karpackiej. Następnie udał się do Moskwy na spotkanie ze Stalinem. Udało mu się wynegocjować wyjście z ZSRS kilku tysięcy polskich żołnierzy, nie uzyskał jednak gwarancji ze strony Sowietów dla przywrócenia przedwojennej granicy RP na wschodzie. Alianci zachodni byli gotowi poświęcić polskiego sojusznika, aby nie komplikować sobie stosunków ze Związkiem Sowieckim, uznawanym przez nich za najważniejszy czynnik w walce z Niemcami. 

14 lutego 1942 r. gen. Sikorski wydał rozkaz o przekształceniu Związku Walki Zbrojnej w Armię Krajową. Naczelny wódz bardzo często inspekcjonował polskie oddziały rozsiane po wielu krajach, spotykał się z żołnierzami, odznaczał ich. Nie można jednak zapominać o jego nieprzejednanym stanowisku wobec przeciwników politycznych z obozu sanacyjnego. Pomimo tego cieszył się dużym autorytetem, a dla świata i okupowanego kraju był symbolem Polski walczącej i krwawiącej w nadziei na wolność. 

W kwietniu 1943 r., po wyjściu na jaw zbrodni katyńskiej i zerwaniu przez Związek Sowiecki stosunków dyplomatycznych z Polską, gen. Sikorski zdecydował się polecieć na Bliski Wschód, aby spotkać się z polskimi żołnierzami. Wracając z trudnej i męczącej inspekcji, miał zatrzymać się na jeden dzień w Gibraltarze. 4 lipca 1943 r. o godz. 23.07 na pokładzie samolotu RAF Liberator gen. Sikorski wraz z osobami towarzyszącymi wyleciał w kierunku Wielkiej Brytanii. Start odbył się bez zakłóceń. Po kilkunastu sekundach samolot zaczął spadać i uderzył w powierzchnię wody. Spośród osób będących na pokładzie przeżył jedynie pierwszy pilot. Wyniki śledztwa przeprowadzonego przez Brytyjczyków wskazywały na uszkodzenia układu sterowania samolotu. Ustalenia brytyjskie wielokrotnie były podważane, a okoliczności katastrofy budzą wątpliwości i kontrowersje po dzień dzisiejszy. Władysław Sikorski został pochowany na cmentarzu polskich lotników w Newark w Wielkiej Brytanii. 17 września 1993 r. jego szczątki zostały złożone w krypcie katedry wawelskiej.