#WojenniDowódcy - Generał Oliver Leese

Sir Oliver Leese był brytyjskim generałem, uczestniczącym w obu wojnach światowych. Brał udział w bitwie nad Sommą (1916 r.), która była jednym z największych starć pierwszego globalnego konfliktu. W trakcie II wojny światowej walczył we Francji, Afryce Północnej i we Włoszech. Na Półwyspie Apenińskim dowodził 8. Armią w trakcie decydujących walk o Monte Cassino. Brał udział w starciach na Dalekim Wschodzie. Został odznaczony Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari.

Urodził się 27 października 1894 r. w Londynie. Pierwsze lata swojej edukacji spędził w Wokingham i Eton. Jego kariera wojskowa rozpoczęła się już przed wybuchem I wojny światowej. W 1909 r. wstąpił do Korpusu Szkolenia Oficerów. Gdy wybuchła wojna, Oliver Leese początkowo pozostawał rezerwistą. Dość szybko jednak skierowano go na kontynent. Trafił do Francji, gdzie toczyły się walki przeciwko napierającym oddziałom niemieckim.

Na krótko przed swoimi 20. urodzinami został ranny, co poskutkowało powrotem na Wyspy Brytyjskie celem rekonwalescencji. Ponieważ przebiegała ona dość sprawnie, odesłano go na front już kilka miesięcy później. Po powrocie został ranny po raz drugi. Większość czasu spędzał wówczas w okopach, co wynikało z charakteru pierwszego ogólnoświatowego konfliktu. Oliver Leese otrzymał w tym czasie awans do stopnia porucznika (1915 r.). Wziął udział w bitwie pod Sommą, uważaną za największe i jedno z najkrwawszych starć I wojny światowej, które pochłonęło ok. milion ofiar. W trakcie walk, we wrześniu 1916 r., został ranny po raz trzeci. Za odwagę otrzymał wówczas Order Wybitnej Służby.

W okresie międzywojennym pozostawał na usługach brytyjskiej armii. W 1921 r. uzyskał stopień kapitana. Pod koniec lat dwudziestych skierowano go na studia wojskowe, po których ukończeniu został dowódcą sztabu 1. Brygady Piechoty Gwardii i awansowano go do stopnia majora. W 1936 r. otrzymał kolejny awans – został podpułkownikiem. Rok później odziedziczył po swoim zmarłym ojcu tytuł baroneta Leese, którym jego rodzina szczyciła się od początków XX w. Na rok przed wybuchem II wojny światowej skierowano go do Indii. Otrzymał również awans do stopnia pułkownika.

Wybuch wojny zastał go poza Europą. Oliver Leese powrócił z Indii w marcu 1940 r. Został mianowany zastępcą szefa sztabu Brytyjskich Sił Ekspedycyjnych. Wraz ze swym przełożonym gen. Johnem Verekerem, wicehrabią Gort, został ewakuowany z Dunkierki na Wyspy Brytyjskie. Tam też doceniono jego ponadprzeciętne umiejętności. Otrzymał rozkaz utworzenia i wyszkolenia nowej jednostki bojowej, czyli 29. Brygady Piechoty. Następnie został przeniesiony do 15. Dywizji Piechoty, stacjonującej we wschodniej Anglii. W grudniu 1940 r. otrzymał awans do stopnia generała dywizji. Pół roku później powołano go do formującej się Dywizji Pancernej Gwardii.

Ustanowienie okupacji niemieckiej w krajach północnej i zachodniej Europy nie oznaczał końca działań zbrojnych przeciwko państwom Osi. Jesienią 1942 r. gen. Leese został skierowany do Afryki Północnej, gdzie prowadzono walki z oddziałami niemieckimi i włoskimi. Było to rezultatem zabiegów dowódcy brytyjskiej 8. Armii gen. Bernarda Montgomery’ego. Leese otrzymał przydział w XXX Korpusie tejże armii. Jego jednostka walczyła aż do ostatecznego wyparcia państw Osi z Afryki. Następnie wziął udział w inwazji na Sycylię (operacja „Husky”), a po zakończonej misji został oddelegowany na Wyspy Brytyjskie. Otrzymał wówczas tymczasowo stopień generała porucznika (zatwierdzony na stałe latem 1944 r.).

Jego kariera wojskowa rozwijała się błyskawicznie. W Wigilię świąt Bożego Narodzenia 1943 r. otrzymał nominację na dowódcę brytyjskiej 8. Armii. Wziął z nią udział w bitwie pod Monte Cassino, w trakcie której polscy żołnierze pod dowództwem gen. Władysława Andersa zajęli wzgórze po wielomiesięcznym oblężeniu przez aliantów i otworzyli drogę do Rzymu. Leese był osobą, która poprosiła polskiego dowódcę o zdobycie Monte Cassino. Po latach pisał o Polakach walczących wiosną 1944 r. pod dowództwem Andersa: „Poświęcili się przyszłości swojego kraju w tej tytanicznej walce o Cassino”.

Sukcesy brytyjskiego generała zdecydowały o przeniesieniu go na inny teatr działań wojennych. Jesienią 1944 r. trafił do Azji Południowo-Wschodniej, gdzie objął dowództwo Alianckich Sił Lądowych na Południowym Wschodzie Azji. Boje toczył w Birmie, gdzie udało mu się opanować Rangun. W międzyczasie popadł w konflikt z podległymi mu dowódcami, co zaważyło na odwołaniu go ze sprawowanego stanowiska. Pomijany przy ważniejszych nominacjach, do końca II wojny światowej nie podjął już żadnych istotnych działań natury wojskowej. Po powrocie na Wyspy Brytyjskie objął co prawda Dowództwo Wschodnie, jednak była to w jego oczach degradacja. Poskutkowało to jego wystąpieniem z wojska w 1947 r.

Na emeryturze zajął się ogrodnictwem – był specjalistą od kaktusów. Prowadził ogród przy swoim domu w Worfield w zachodniej Anglii. W 1973 r., na kilka lat przed śmiercią, amputowano mu nogę. Zmarł w wyniku powikłań po przebytym zawale serca 22 stycznia 1978 r. w Walii, w swoim domu leżącym w okolicy miasta Oswestry.

Fot. nr 1 – Generał Oliver Leese, dowódca brytyjskiej 8. Armii. 30 IV 1944 r. (domena publiczna)

Fot. nr 2 – Generałowie Harold Alexander (1. z prawej) i Oliver Leese (2. z prawej) składają gratulacje gen. Kazimierzowi Sosnkowskiemu (1. z lewej) i gen. Władysławowi Andersowi (2. z lewej) po zajęciu Ankony. Na mundurach Brytyjczyków widać oznaki rozpoznawcze 2. Korpusu Polskiego, a na mundurze gen. Andersa oznakę 8. Armii i Krzyż Pamiątkowy Monte Cassino. Ankona, 19 VII 1944 r. (NAC)

Fot. nr 3 – Bitwa o Monte Cassino. Generał Oliver Leese (1. z prawej), dowódca brytyjskiej 8. Armii, w towarzystwie generałów 2. Korpusu Polskiego. Od lewej: Nikodem Sulik, Zygmunt Bohusz-Szyszko, Władysław Anders. Monte Cassino, maj 1944 r. (NAC)

Fot. nr 4 – Marszałek Harold Alexander i gen. O. Leese udekorowani polskim Orderem Virtuti Militari. Włochy, lipiec 1944 r. (domena publiczna)