#WojenneKonferencje - Paryż

W przeciwieństwie do obrad wielkiej trójki w Teheranie, Jałcie i Poczdamie na konferencji w Paryżu z 1946 r., zakończonej podpisaniem pokoju paryskiego, spotkali się przedstawiciele większości państw, które były czynnie zaangażowane w pokonanie Niemiec. Głównym celem tych rokowań było wytyczenie granic krajów, które podczas II wojny światowej opowiedziały się po stronie III Rzeszy. Podjęte wówczas decyzje w dużej mierze określiły kształt współczesnej Europy.

Przed paryską konferencją pokojową

A. Koniec II wojny światowej

Konferencja przywódców wielkiej trójki w Poczdamie, która odbyła się w dniach 17 lipca–2 sierpnia 1945 r., miała przede wszystkim stanowić zapowiedź rozwiązania problemów dotyczących powojennych Niemiec. Przedstawiciele III Rzeszy 8 maja podpisali akt bezwarunkowej kapitulacji. Trwała jeszcze wojna z Japonią, ale po zrzuceniu bomb atomowych na Hiroszimę i Nagasaki (odpowiednio 6 i 9 sierpnia) udało się przełamać opór zdeterminowanych Japończyków, którzy ostatecznie skapitulowali 2 września 1945 r. Tym samym zakończyła się II wojna światowa i ustały działania zbrojne na wszystkich frontach.

B. Co z europejskimi sojusznikami Hitlera?

Już podczas poczdamskich rokowań jednoznacznie ustalono, na kim spoczywa odpowiedzialność za wywołanie najkrwawszego konfliktu zbrojnego w dziejach ludzkości. Oprócz osądzenia samych Niemców należało rozstrzygnąć o losach krajów, które sprzyjały państwom Osi. Zgodnie z ustaleniami z Poczdamu Rada Ministrów Spraw Zagranicznych ZSRS, Stanów Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii, Francji i Chin miała opracować zarys traktatów pokojowych z dotychczasowymi sojusznikami III Rzeszy: Włochami, Rumunią, Węgrami, Bułgarią i Finlandią. Gdy udało się wypracować wstępne porozumienie, przyjęto, że projekty traktatów będą przedmiotem dalszych rokowań pokojowych. Odrębne decyzje miały być podjęte w odniesieniu do Austrii.

Uczestnicy konferencji w Paryżu

Zgodnie z propozycją strony amerykańskiej do udziału w rokowaniach paryskich zaproszono przedstawicieli 21 państw, które uczestniczyły w walkach z III Rzeszą: Australii, Belgii, Brazylii, Chin, Czechosłowacji, Etiopii, Francji, Grecji, Holandii, Indii, Jugosławii, Kanady, Norwegii, Nowej Zelandii, Polski, Stanów Zjednoczonych, Unii Południowej Afryki, Wielkiej Brytanii, ZSRS, a także dwóch sowieckich republik związkowych – Białorusi i Ukrainy. Miejscem paryskiej konferencji pokojowej był pałac Luksemburski w centrum Paryża. Do podpisania pięciu tzw. paryskich traktatów pokojowych, a więc porozumień aliantów z rządami Bułgarii, Finlandii, Rumunii, Węgier i Włoch, doszło 10 lutego 1947 r.

Przebieg rokowań – najważniejsze decyzje

A. Włochy tracą swoje kolonie

Jeden z ważniejszych punktów porozumienia aliantów z Włochami dotyczył utraty obszarów kolonialnych w Libii i Afryce Wschodniej. Uznano jednocześnie niepodległość Etiopii i Albanii. Wyspy greckie i Rodos przekazano Grecji. Natomiast Istria, zachodnia Słowenia i Kosowo z Czarnogórą przypadły Jugosławii. Poczyniono też niewielkie korekty granicy francusko-włoskiej na korzyść Francji.

B. Finlandia wraca do dawnych granic

Traktat pokojowy z Finlandią określał powrót do granic z 1941 r., co oznaczało potwierdzenie utraty fińskich terytoriów na rzecz ZSRS po tzw. wojnie zimowej z lat 1939–1940. Związek Sowiecki miał też okupować przez 50 lat bazę Porkkala.

C. Węgry z granicami sprzed 1938 r.

W przypadku Węgier przywrócono dawną, przedwojenną granicę południową z Jugosławią, która zyskała też Wojwodinę. Z kolei granica z Czechosłowacją wróciła do stanu sprzed 1938 r. Ruś Zakarpacką przekazano ZSRS, a północny Siedmiogród – Rumunii.

D. Ustalenia ws. Rumunii i Bułgarii

Rumuńskie granice wróciły do stanu z 1941 r. Besarabia i północna Bukowina stały się częścią ZSRS. Bułgaria natomiast utraciła Macedonię na rzecz Jugosławii, a także północne wybrzeże Morza Egejskiego, które zwrócono Grecji. Warto zaznaczyć, że zarówno w przypadku Rumunii, jak i Bułgarii wyrażono zgodę na obecność jednostek Armii Czerwonej. Podobnie było z Węgrami, co stanowiło potwierdzenie, że Europa Środkowo-Wschodnia jest wyłączną strefą politycznych i militarnych wpływów Stalina.

E. Powojenne losy Austrii

Alianci podtrzymali decyzje z Poczdamu o podziale Austrii i jej stolicy, Wiednia, na cztery strefy okupacyjne. Państwo, które docelowo miało stać się republiką, zyskało granice z 1937 r. Kraj Sudetów znalazł się w granicach Czechosłowacji, a Słowenia weszła w skład odbudowanej Jugosławii, gdzie rządy przejęli komuniści. Ostatecznie okupacja aliancka Austrii zakończyła się w 1955 r. Jesienią tego roku kraj opuścili Sowieci, a austriacki rząd zadecydował o uchwaleniu tzw. wieczystej neutralności.

F. Reparacje wojenne

Wedle wstępnych ustaleń po konferencji w Jałcie największą część odszkodowań wojennych, szacowaną przez stronę sowiecką na 22 mld USD, mieli zapłacić Niemcy. Jednak sojuszników III Rzeszy również obarczono odpowiedzialnością finansową. Najwyższe odszkodowania, bo 360 mln USD, mieli zapłacić Włosi (125 mln USD dla Jugosławii, 105 mln USD dla Grecji, 100 mln USD dla ZSRS, 25 mln USD dla Etiopii, 5 mln USD dla Albanii). Na Finlandię nałożono obowiązek zapłaty 300 mln USD dla ZSRS. W takim samym wymiarze reparacje wojenne miały wypłacić Węgry (200 mln USD dla ZSRS, 100 mln USD dla Jugosławii i Czechosłowacji) i Rumunia (całość 300 mln USD dla ZSRS). Nieco łagodniej potraktowano Bułgarię, która nie wypowiedziała wojny ZSRS – to państwo musiało zapłacić łącznie 70 mln USD (45 mln USD dla Grecji i 25 mln USD dla Jugosławii).

Znaczenie paryskiej konferencji pokojowej

Na pewno na uwagę zasługuje fakt, że rokowania w Paryżu to jedyna konferencja pokojowa po II wojnie światowej, w której uczestniczyła zdecydowana większość aliantów. Wielostronne rokowania prowadzono w dominującej atmosferze porozumienia, choć coraz mocniej zarysowywał się podział na dwa wrogie bloki polityczno-militarne: wolny świat Zachodu i komunistyczny blok wschodni z ZSRS. Podtrzymano w pełni ducha tzw. porządku jałtańskiego, czego przejawem było umocnienie sowieckiej pozycji na Węgrzech, w Rumunii czy w Bułgarii. Co istotne, postanowienia dotyczące granic poszczególnych państw nie podlegały rewizji w późniejszych latach. Po 1990 r. nastąpił rozpad ZSRS i Jugosławii, który zachwiał dotychczasowym układem sił na kontynencie europejskim, lecz postanowienia paryskich traktatów pokojowych utrzymano w mocy.