Sovětská okupace polského území v letech 1939–1941

Projekt ma za zadanie zachęcenie czeskich wydawców i historyków do przybliżenia najnowszej historii Polski czeskiemu czytelnikowi.

W wyniku porozumienia między Dyrektorem Instytutu Polskiego w Pradze Maciejem Ruczajem a Dyrektorem Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku dr Karolem Nawrockim zapadła decyzja o wydaniu albumu o sowieckiej okupacji ziem wschodnich Rzeczpospolitej w latach 1939-1941. Instytucją partnerską Muzeum w tym przedsięwzięciu został czeski Instytut Badania Reżimów Totalitarnych w Pradze. Umowa o nawiązaniu współpracy przez obie instytucje została zawarta w stolicy Czech pod koniec lutego 2019 r. Autorką przekładu na język czeski jest Petruška Šustrová, znana działaczka opozycji antykomunistycznej w Czechosłowacji, sygnatariuszka Karty 77, po upadku komunizmu federalny minister spraw wewnętrznych Czechosłowacji, dziennikarka i tłumacz. Petruška Šustrová jest też członkiem Rady Instytutu Badania Reżimów Totalitarnych.

Czeska edycja albumu jest trzecim jego wydaniem, po publikacji w języku polskim (2018) i języku rosyjskim (2018).

Więcej o cyklu wydawniczym Instytutu Polskiego w Pradze „Samostatnost 1918” >>>

Album zawiera unikalne fotografie, które ilustrują działania Sowietów na zajętej we wrześniu 1939 r. ponad połowie obszaru przedwojennej Polski. Większość z nich nie była upubliczniana lub była znana jedynie wąskiej grupie osób zainteresowanych. Autorzy pokazują, że „władze sowieckie za pomocą terroru i sowietyzacji dążyły do przekształcenia oraz scalenia tych obszarów z ZSRS w ramach Białoruskiej, Ukraińskiej i Litewskiej Socjalistycznej Republiki Sowieckiej. Ostatecznym celem miała być pełna unifikacja zajętych ziem polskich oraz zamieszkujących je osób z państwem i społeczeństwem sowieckim”. 

W albumie zilustrowano również działania sowietyzacyjne, polegające w dużej mierze na kreowaniu nowej rzeczywistości przez sowiecką propagandę. Do jej podstawowych narzędzi należała fotografia, którą rozpowszechniano w gazetach, czasopismach oraz na ulotkach. Większość zdjęć przedstawionych w albumie pochodzi ze zbiorów Grodzieńskiego Państwowego Muzeum Historyczno-Archeologicznego na Białorusi, Centralnego Państwowego Kinofotofonoarchiwum im. Pszenicznego w Kijowie oraz Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku. 

Album pokazuje, że to Polacy nie tylko jako pierwsi sprzeciwili się faszystowskim Niemcom, ale byli również zmuszeni stawić czoło totalitaryzmowi sowieckiemu w imię wolności i podstawowych wartości ludzkich. 

Wojciech Łukaszun, Dmitriy Panto, Sovětská okupace polského území v letech 1939–1941, tłum. Petruška Šustrová, Praga 2019, Instytut Badania Reżimów Totalitarnych, Wydawnictwo Muzeum II Wojny światowej w Gdańsku, ss. 144, ISBN 978-83-65957-22-1, ISBN 978-80-88292-37-1.