Premiera filmu „Gdańsk 1939” oraz Portalu Historii Mówionej

22 listopada br. w Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku odbyła się premiera filmu dokumentalnego w reżyserii Grzegorza Karbowskiego „Gdańsk 1939”. Produkcja opowiada o wydarzeniach 1939 roku w Gdańsku oraz ich genezie nawiązującej między innymi do utworzenia Wolnego Miasta Gdańska i jego nazyfikacji w latach 30.  Jeszcze przed projekcją filmu zaprezentowany został nowy projekt Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku - Portal Historii Mówionej.

„Gdańsk 1939” jest klasycznym filmem dokumentalnym pod względem produkcji i treści - nie zawarto w nim rozbudowanych animacji czy scen paradokumentalnych. Film w zdecydowanej większości składa się z relacji świadków połączonych z wypowiedziami historyków - badaczy dziejów Wolnego Miasta Gdańska i II wojny światowej. Produkcja została wzbogacona o unikatowe archiwalia w postaci fotografii i nagrań pokazujących Wolne Miasto Gdańsk, życie i losy Polaków w Gdańsku, a także narastającą grozę w związku z przejmowaniem w mieście władzy przez NSDAP, a w końcu - pierwsze dni Września 1939 roku.

Zebranych gości powitał dyrektor Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku, dr Karol Nawrocki:

W roku 1933 NSDAP w Wolnym Mieście Gdańsku popierało ponad 50 procent głosujących w wyborach do Volkstagu, a w roku 1935 było to już ponad 59 procent. Wiemy z tych danych statystycznych, ale też z filmu „Gdańsk 1939”, że przymiotnik „wolne” dla Polaków w tym laboratorium nazizmu jakim było Wolne Miasto Gdańsk, oznaczał tyle, co „zniewolone” – więc była to zupełna odwrotność nazwy Wolnego Miasta Gdańska, tego nienaturalnego przecież tworu dla Polaków, mieszkających i działających w Wolnym Mieście Gdańsku, o czym wiedzą uczniowie Szkoły Podstawowej nr 65 im. Alfa Liczmańskiego w Gdańsku, bo Alfa Liczmańskiego moglibyśmy wymienić obok błogosławionych ks. Franciszka Rogaczewskiego, ks. Bronisława Komorowskiego i wielu innych Polaków, którzy o polskość w Wolnym Mieście Gdańsku usieli walczyć, którzy we wrześniu 1939 roku zapłacili za to najwyższą cenę.

Następnie dyrektor odniósł się do nowego projektu realizowanego przez Dział Dokumentacji Filmowej - Portal Historii Mówionej:

Nasze Muzeum zebrało w ciągu kilku lat działalności aż 431 notacji. 181 z nich zostało zebranych na terenie Polski,  96 na terenie Ukrainy, 55 na Białorusi, 29 w Niemczech, 19 na Litwie, również 19 w Kazachstanie, 11 w Rosji i 9 w Stanach Zjednoczonych. Zbieranie tych notacji pozwala czasami wyjść z takiej administracyjnej roli dyrektora państwowej instytucji kultury. , bowiem w Instytucie Pamięci Narodowej też zajmowałem się zbieraniem notacji działaczy opozycji komunistycznej. Wspólnie z Waldemarem Kowalskim - między innymi w Stanach Zjednoczonych - zbieraliśmy notacje i przypominam sobie taką notację w stanie Connecticut Państwa Heleny i Wincentego Knapczyków, którzy w lutym 1940 roku z polskich Kresów Wschodnich zostali zesłani na daleką Syberię. Później Pan Wincenty Knapczyk wstąpił do armii gen. Władysława Andersa. Pani Helena powiedziała podczas tej notacji takie słowa, które są głęboko w moim sercu: „Sowieci mogli zabrać nam wszystko, ale nie mogli zabrać nam miłości do naszej Ojczyzny i miłości do Pana Boga”. I z tą miłością wówczas Państwo Knapczykowie służyli Rzeczpospolitej Polskiej w odległych Stanach Zjednoczonych. Takie notacje również znajdują się w naszych zbiorach, ale jedną notację mamy także zebraną w Kirgistanie – to notacja zebrana w Dżalalabadzie, ale także notacja terenowa, gdzie żołnierze gen. Andersa na poligonie przygotowywali się do dalszej służby w Polsce. Na samym początku 16 notacji zostanie udostępnionych, ale w przyszłym roku nasze archiwum historii mówionej poszerzy się o kolejne materiały.

Więcej szczegółów związanych z Portalem przybliżył kierownik Działu Dokumentacji Filmowej w Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku Waldemar Kowalski, będący koordynatorem projektu:

Na Portalu Historii Mówionej będziecie mogli Państwo zapoznać się z naszymi notacjami. Jest to portal przeznaczony dla osób, które zainteresowane są historią, szukają informacji o historii. (…) Oprócz notacji znajdują się tu krótkie formy filmowe wyprodukowane przez Dział Dokumentacji Filmowej Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku oraz audycje radiowe „Obrazy wojny” powstałe przy współpracy z Radiem Gdańsk. W przyszłości dojdą do nich filmy dokumentalne, jak choćby „Gdańsk 1939”. Co wyjątkowe dla naszej strony, to to, że oprócz możliwości obejrzenia zapisu wideo, osoby, które się zalogują na portalu, będą mogły pobrać transkrypcję każdej notacji. Jest to szczególnie cenne dla naukowców, którzy chcieliby użyć notacji w swojej pracy. Rozbudowana wyszukiwarka pozwoli odnaleźć konkretne fragmenty rozmów i problemy poruszane przez świadków historii. Pomogą w tym nie tylko transkrypcje w języku polskim i angielskim, ale również szeroki wybór tagów.

Portal Historii Mówionej pozwoli użytkownikom na zapoznanie się z treścią zgromadzonych przez Muzeum relacji świadków i bohaterów historii II wojny światowej. Są to unikalne świadectwa doświadczonych przeżyć, a niejednokrotnie tragedii. Na Portalu prezentowane są między innymi wspomnienia Olgi Krzyżanowskiej, córki Aleksandra Krzyżanowskiego ps. Wilk; Marii Chodakowskiej, która pomagała Janowi Jeziorańskiemu w przerzutach do Szwecji, za co trafiła do Obozu Stutthof; Alfredy Lipskiej, która poddawana była eksperymentom pseudomedycznym w KL Auschwitz. Opublikowana została również unikalna rozmowa ze Stanisławą Woronis, w której opisuje pacyfikację w miejscowości Koniuchy przez Sowietów. Swoimi historiami dzielą się również świadkowie wysiedleń z Gdyni, wydarzeń na Kresach Wschodnich, walk pod Monte Cassino, Powstania Warszawskiego i wielu dramatycznych wydarzeń II wojny światowej.

Więcej o Portalu Historii Mówionej.

Przed rozpoczęciem projekcji filmu „Gdańsk 1939” wyemitowana została miniatura filmowa „1939. Pamięć i przesłanie”. Jest to współczesne spojrzenie na wydarzenia z 1939 roku i głos obecnych pokoleń, utrwalających pamięć o walce i cierpieniu narodu polskiego w czasie II wojny światowej. Miniaturę „1939. Pamięć i przesłanie” można obejrzeć TUTAJ.

Najbliższe bezpłatne pokazy filmu „Gdańsk 1939” w Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku zostaną zorganizowane:

•    24 listopada 2019 r. (niedziela), godz. 14.00
•    29 listopada 2019 r. (piątek), godz. 17.00

Przed seansem należy pobrać darmowy bilet z kasy.

Miejsce:

Kino Muzeum (poziom -3)
Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku
pl. W. Bartoszewskiego 1

Film dla widzów od 14 roku życia.

„Gdańsk 1939”

reżyseria: Grzegorz Karbowski
producent: Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku
producent wykonawczy: Video Studio Gdańsk

Obchody 80. rocznicy wybuchu II wojny światowej objęte są Patronatem Narodowym Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Andrzeja Dudy w Stulecie Odzyskania Niepodległości.

Patronat medialny: Telewizja Polska i Polskie Radio.

Portal Historii Mówionej dostępny jest pod adresem https://historiamowiona.muzeum1939.pl/.

Oba wydarzenia należą do cyklu obchodów 80. rocznicy wybuchu II wojny światowej.

Projekty zrealizowano z dotacji celowej Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.