#PoznajWystawęGłówną - modlitwy żydowskie | #M2WSwirtualnie
Z cyklu #PoznajWystawęGłówną chcielibyśmy przedstawić modlitwy żydowskie za zmarłych. Na wystawie jest miejsce o szczególnym wymiarze kommemoratywnym. Jest to instalacja poświęcona pamięci ofiarom Holocaustu. Zwiedzający może zobaczyć ich fotografie i przekonać się, że byli to Ludzie tacy jak my – bo właśnie tak brzmi tytuł tekstu wprowadzającego do tej części ekspozycji. Odwiedzającym towarzyszy w niej, wykonana przez kantora z Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Gdańsku, melorecytacja modlitw za zmarłych, która nadaje niepowtarzalny charakter tej przestrzeni. Modlitwy te zostały udostępnione publiczności w lutym 2018 r. W dniu dzisiejszym chcielibyśmy przybliżyć ich znaczenie dla religii judaistycznej.
W tradycji żydowskiej poprzez odmawianie modlitw, poza nakazem religijnym, oddajemy również hołd i cześć zmarłym. W ten sposób z pokolenia na pokolenie przekazywana jest pamięć o ludziach, którzy odeszli. Jeśli jest to możliwe, Żydzi podczas modlitwy wymieniają osoby zmarłe z imienia i nazwiska. Jest to celowy zabieg, który ma zbliżać modlących się do zmarłych i ich dusz. Judaistyczna tradycja wymaga wykonywania niektórych fragmentów pieśni funeralnych przez wspólnotę. Melorecytacja, którą opisujemy składa się z trzech modlitw utrwalonych przez wieki w tradycji żydowskiej: El Male Rachamim (Boże Pełen Miłosierdzia), Kadisz Jatom (Kadysz Sierot) i Psalm 23.
El Male Rachamim (Boże Pełen Miłosierdzia) – jest to modlitwa za duszę zmarłego. W tradycji aszkenazyjskiej (Żydów zamieszkałych w Europie Wschodniej, Środkowej i częściowo Zachodniej oraz w Stanach Zjednoczonych) odmawiana jest: w czasie pogrzebu, w rocznicę śmierci, podczas świąt, kiedy wspomina się zmarłych i w czasie odwiedzania grobów na cmentarzu. Początkowo El Male Rachamim odmawiano za ofiary: wypraw krzyżowych, a później powstania Chmielnickiego.
Kadysz (Kadisz) – jest to jedna z najważniejszych i najczęściej odmawianych modlitw w liturgii żydowskiej. Wyraża wiarę w jedynego Boga i poddanie się Jego woli. Od XIII w. stała się modlitwą powszechną odmawianą przez żałobników, natomiast od XV w. powszechnym obyczajem stało się odmawianie jej za bliskich zmarłych przez rok od ich śmierci. Istnieje pięć wersji Kadyszu: 1. Chaci Kadisz (Pół-Kadysz) – odmawiany na zakończenie każdej części obrządku; 2. Kadisz Szalem (Pełen Kadysz) – odmawiany na zakończenie modłów; 3. Kadisz de-Rabanan (Kadysz Naszych Mistrzów) – odmawiany za cały Izrael, nauczycieli oraz za wszystkich studiujących Torę; 4. Kadisz Jatom (Kadysz Sierot) – odmawiany obowiązkowo przez syna, jako modlitwa za zmarłych rodziców lub przez ojców zmarłych dzieci; 5. Kadisz Leitchadeta (Kadysz Odnowienia) – odmawiany przez syna nad grobem rodziców, podczas pogrzebu.
Psalm 23 – autorstwo tego psalmu przypisuje się królowi Dawidowi. Według tradycji, napisał go, gdy znalazł się na pustkowiu posiadając jedynie kij. Potrafił jednak, mimo okoliczności, w jakich znalazł się, nie odczuwać lęku, a zaufanie do Boga. Psalmy są wspólne dla wyznawców judaizmu i chrześcijan. Różni je interpretacja, która jest odmienna dla tradycji chrześcijańskiej i żydowskiej. W tym wypadku wyjaśnienie psalmu jest wspólne dla obu religii. Mówi o ludziach, którzy mimo przeciwności losu, nie tracą wiary, a pokładają swoje życie w rękach Boga. Kij, który posiada Dawid interpretowany jest dwojako. Może być symbolem nieszczęść, jakim poddawany jest człowiek i jednocześnie wsparcia, jakie każdy z nas może otrzymać od Boga. W tradycji judaistycznej uznaje się, że Bóg jest silniejszy od śmierci, a każdy człowiek może istnieć z nadzieją eschatologiczną na życie wieczne.
