"Wejście w historię" - szachy wykonane i wykorzystywane podczas uwięzienia w niemieckim obozie pracy
W ramach kolejnej odsłony cyklu „Wejście w historię” na poziomie -3 MIIWŚ prezentujemy szachy należące do Stanisława Bronisława Leszczyńskiego ps. Vigil, oficera kontrwywiadu AK i powstańca warszawskiego. Bierki powstały w jednym z obozów, w którym więziony był Stanisław Leszczyński.
Stanisław Leszczyński był więziony jesienią 1944 r. tymczasowo w obozie w Gabharsdorf, podobozie KL Gross-Rosen, a następnie został przeniesiony do obozu pracy w Alt-Rohlau. Tam też prawdopodobnie powstały jego szachy. Nie wiemy, czy wykonał je sam, czy też zostały one wykonane przez innego współwięźnia. W niemieckich obozach pracy w końcowym okresie wojny Niemcy nie przestrzegali wszystkich własnych nakazów. Większość obiektów będących przedmiotami pochodzącymi z obozów została wykonana właśnie w tym okresie. Gra w szachy odgrywała ważną rolę społeczną, jednoczącą więźniów oraz będącą dla nich odskocznią od pracy przymusowej i trudnych obozowych warunków. Po zakończeniu wojny Stanisław Leszczyński zabrał szachy ze sobą do Polski.
Kapitan Stanisław Bronisław Leszczyński ps. Vigil (1900-1974) był sędzią i oficerem Armii Krajowej. W latach 1931-1939 pracował na różnych stanowiskach sędziowskich w Kamieniu Koszyrskim, Częstochowie i Łodzi. W 1939 r. jako ochotnik brał udział w kampanii polskiej. W czasie okupacji działał w konspiracji. Początkowo był związany z kontrwywiadem organizacji "Muszkieterowie”. Od początku 1942 r. służył w AK, jako oficer dochodzeniowy kontrwywiadu Komendy Głównej. Od jesieni 1943 r. kierował referatem "998” zajmującym się sprawami bezpieczeństwa KG AK i kontaktami z osobami uwięzionymi. W ramach swoich obowiązków analizował sprawę aresztowania komendanta AK, gen. Stefana Roweckiego. W sierpniu 1944 r. brał udział w powstaniu warszawskim i został ranny. Aresztowany przez Niemców, został wywieziony wraz z grupą cywilów i więziony tymczasowo w obozie w Gabharsdorf, podobozie KL Gross-Rosen, a następnie przeniesiony do obozu pracy w Alt-Rohlau. Po wojnie wrócił do Polski i kontynuował pracę w sądownictwie. Jako przedwojenny sędzia i oficer AK był represjonowany przez służby komunistyczne, a w 1949 r. został aresztowany. W 1956 roku został zwolniony z więzienia, a w 1957 zrehabilitowany. Uznany za inwalidę, pracował do 1967 r. w Biurze Orzecznictwa Sądu Najwyższego, a następnie przeszedł na rentę. Zmarł w Warszawie.
Szachy zostały podarowane Muzeum przez wnuka Stanisława Leszczyńskiego. Obiekty tego typu są dla Muzeum nośnikiem losów i emocji. Pozwalają urealnić przedstawiane historie i przybliżyć je zwiedzającym. Zwiedzający będą mogli je zobaczyć w oddzielnej gablocie, na poziomie -3, w budynku MIIWŚ w Gdańsku.
Zbiory Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku / dar Grzegorza Janczewskiego.
