#PoznajWystawęCzasową - powołanie Związku Walki Zbrojnej
Po rozwiązaniu Służby Zwycięstwu Polski premier i Naczelny Wódz gen. Władysław Sikorski 13 listopada 1939 r. powołał Związek Walki Zbrojnej podporządkowany rządowi polskiemu na uchodźstwie. Komendantem głównym ZWZ został gen. broni Kazimierz Sosnkowski.
Kilka tygodni później, 4 grudnia 1939 r., gen. Sikorski zatwierdził instrukcję organizacyjną Związku przygotowaną przez gen. Sosnkowskiego dla płk. Stefana Roweckiego („Obywatela Rakonia”) odpowiedzialnego za budowę nowych tajnych struktur wojskowych na terenie okupowanej Polski.
Dokument precyzował cele powołania ZWZ, określał formy jego aktywności konspiracyjnej oraz charakteryzował nową organizację pod względem politycznym. Zawierał także dokładne wytyczne w sprawie warunków rekrutacji do Związku i szczegóły dotyczące podziału jego struktury organizacyjnej.
W podsumowaniu instrukcji komendant główny ZWZ polecił „Obywatelowi Rakoniowi” jako „najpilniejsze zadanie” podjęcie działań zmierzających do podporządkowana sobie wszelkich niezależnych dotąd inicjatyw konspiracyjnych w kraju „i ujęcie ich w ramy organizacyjne ZWZ”. W uzasadnieniu swojego stanowiska gen. Sosnkowski pisał: „Nie mogę bowiem dopuścić, by w Kraju powstał i istniał szereg równoległych inicjatyw w zakresie tajnej roboty wojskowej na terenach okupowanych. Tajny związek w Kraju, stanowiący część składową wojsk polskich, może i musi być organizacją jedyną, jednolitą, podległą jednemu ośrodkowi rozkazu i dyspozycji politycznej. Nie może być w żadnym wypadku związkiem organizacji pokrewnych”.
Instrukcja gen. Kazimierza Sosnkowskiego dla płk. Stefana Roweckiego zawierała również tekst przysięgi, którą miały składać osoby wstępujące do ZWZ: „W obliczu Boga Wszechmogącego – i Najświętszej Marii, Królowej Korony Polskiej – kładę rękę na ten Święty Krzyż, Znak Męki i Zbawienia i przysięgam, że będę wiernie i nieugięcie stać na straży honoru Polski i o wyzwolenie Jej z niewoli walczyć będę zawsze i ze wszystkich sił moich, aż do ofiary z mego życia. Wszelkim rozkazom [władz Związku] będę [bezwzględnie] posłuszny, a tajemnicy niezłomnie dochowam, cokolwiek by mnie spotkać miało”.
Na wystawie „Walka i Cierpienie. Obywatele polscy podczas II wojny światowej” jest prezentowana karta (nosząca datę 1940 r.), na której – oprócz cytowanego wyżej tekstu przysięgi – znalazła się także instrukcja postępowania dla osoby zaprzysięgającej nowego członka ZWZ. Wygłaszała ona następującą formułę: „Przyjmuję cię w szeregi żołnierzy Wolności. Obowiązkiem twoim będzie walczyć z bronią w ręku o odzyskanie Ojczyzny. Zwycięstwo będzie twoją nagrodą, zdrada będzie ukarana śmiercią”. Przysięgę odbierano od kandydatów dopiero po zatwierdzeniu ich przyjęcia do organizacji.
