#PoznajWystawęCzasową - fotografia Józefa Stalina ukazująca jeden z etapów sowietyzacji ziem polskich | #M2WSwirtualnie

#zostańwdomu i w ramach akcji #M2WSwirtualnie #PoznajWystawęCzasową , na której znajduje się unikatowe zdjęcie ukazujące jeden z etapów sowietyzacji ziem polskich, okupowanych w latach 1939-1941 przez ZSRS. Zobacz Stalina w otoczeniu swoich najbliższych współpracowników oraz przedstawicielstwa kolaborantów z terenu polskich kresów północno-wschodnich, w trakcie przeprowadzania procesu formalnego włączenia tego obszaru w skład sowieckiej Białorusi.

Tym samym, zawłaszczone siłą przedwojenne ziemie polskie, stawały się częścią komunistycznej państwowości budowanej w atmosferze terroru i nachalnej propagandy. Był to jeden z elementów wprowadzania w życie zbrodniczych planów Stalina realizowanych wobec Polski, po agresji z 17 września 1939 roku.

W ramach działań realizowanych jesienią 1939 r. na okupowanych ziemiach polskich, przedstawicielstwa Stalina próbowały udowodnić, że włączenie w skład sowieckiej Ukrainy i sowieckiej Białorusi wschodnich województw II Rzeczpospolitej odbyło się zgodnie z prawem i było spełnieniem woli mieszkańców tych ziem wyrażonej w przeprowadzonych wyborach do lokalnych rad „zachodniej Ukrainy” i „zachodniej Białorusi”. Jednakże wszystkie podejmowane przez Sowietów działania były bezprawne, a wybory zostały w całości sfałszowane. Na ziemiach polskich okupowanych przez Związek Sowiecki szalał terror wymierzony we „wrogów ludu”. Współpracę z Sowietami podjęła niewielka część przedstawicieli społeczeństwa polskiego o różnym pochodzeniu etnicznym. Kulminacją procesu „wyborczego” była delegacja do Moskwy, gdzie „wybrani” przedstawiciele społeczeństwa „poprosili” o włączenie tych terenów w skład Związku Sowieckiego.

Na zaprezentowanym na wystawie „Walka i Cierpienie” zdjęciu, wykonanym na początku listopada 1939 r., został uwieczniony moment formalnego „włączenia” okupowanych wschodnich terenów II Rzeczpospolitej w skład Związku Sowieckiego. Jesienią 1939 r. 66-ciu „wybranych” przedstawicieli tak zwanej Zachodniej Białorusi oddelegowano do Moskwy na piątą nadzwyczajną sesję Rady Najwyższej ZSRS, która odbyła się 2 listopada. Mieli oni złożyć oświadczenie tzw. Zgromadzenia Ludowego Zachodniej Białorusi i poprosić o włączeniu tego terenu w skład Białoruskiej SRS, a faktycznie do Związku Sowieckiego. 

W czasie pobytu w Moskwie zostało wykonane pamiątkowe zdjęcie z Józefem Stalinem, Michaiłem Kalininem, Wiaczesławem Mołotowem i innymi wysokimi funkcjonariuszami Związku Sowieckiego siedzących na fotografii w pierwszym rzędzie. Przedstawiciele „wybranych” władz tzw. Zachodniej Białorusi znajdują się w kolejnych rzędach.

Przyglądając się strojom przedstawicieli przybyłych z okupowanych terenów Polski, można zauważyć w jaki sposób władza sowiecka wykorzystywała narodowy element w propagandzie. Chciano pokazać w jak „poważny” sposób Związek Sowiecki traktował mniejszości narodowe, „wyzwolone” od „jarzma polskiego pana”. Jednak faktycznie nowa sowiecka kultura na okupowanych terenach była całkowicie sowiecka w treści, a element narodowy był jedynie nic nieznaczącą dekoracją. 

Niektóre postacie wchodzące skład białoruskiej delegacji, znane są także z ówczesnej prasy bądź filmów. W propagandowej produkcji Aleksandra Dowżenki, zatytułowanej „Oswobożdienie” [„Wyzwolenie”], z 1940 r., występuje białoruski działacz komunistyczny Sergiusz Prytycki. To właśnie on w dniu 2 listopada 1939 r. odczytał tekst „petycji” z prośbą o „włączenie” w skład ZSRS okupowanych polskich kresów północno wschodnich. Na prezentowanym zdjęciu znajduje się on w trzecim rzędzie (ósmy po prawej). 

Fotografia pochodzi ze zbiorów Narodowego Muzeum Historycznego w Mińsku.

Droga do aneksji – rys historyczny

Po ataku armii sowieckiej na Polskę w dniu 17 września 1939 r., rozpoczęła się sowietyzacja okupowanych wschodnich województw II RP. Pierwszym etapem tego procesu było tworzenie struktur nowych władz komunistycznych. Zwieńczeniem tego etapu było przeprowadzenie „wyborów do zgromadzeń ludowych”, które odbyły się 22 października 1939 r. Zostały one poprzedzone agresywną propagandą oraz brutalnym terrorem. Wskazani przez władze sowieckie kandydaci na deputowanych od razu po wyborach przystąpili do obrad, w trakcie których zatwierdzono deklarację zawierającą „pe¬tycję” do Rady Najwyższej ZSRS o włączenie Zachodniej Ukrainy, ze stolicą we Lwowie, i Zachodniej Białorusi, ze stolicą w Białymstoku, do Ukraińskiej SRS oraz Białoruskiej SRS. W odpowiedzi, w dniach 1–2 listopada 1939 r., Rada Najwyższa ZSRS uchwaliła ustawy włączające tzw. „Zachodnią Ukrainę” i tzw. „Zachodnią Białoruś” w skład Związku Sowieckiego. Ostatnim etapem tego wyreżyserowanego przez Moskwę „dobrowolnego” włączenia ziem wschodnich II RP była akceptacja decyzji RN ZSRS przez Rady Białoruskiej SRS i Ukraińskiej SRS, odpowiednio 14 i 15 listopada 1939 r. Cała ta „procedura dobrowolnego włączenia” miała nadać aneksji pozory legalizmu w świetle prawa międzynarodowego. Faktycznie jednak stanowiła farsę legalności przeprowadzanych procedur.