#PoznajWystawęCzasową – czapka kaprala Korpusu Ochrony Pogranicza – pierwszej formacji, która stawiła opór sowieckiej agresji we wrześniu 1939 r.
Korpus Ochrony Pogranicza to powstała w 1924 r. wojskowa formacja, której celem była ochrona wschodnich granic II Rzeczpospolitej przed dywersyjną działalnością Sowietów. We wrześniu 1939 r. żołnierze tych jednostek jako pierwsi stawili czoła najeźdźcy i dzielnie bijąc się z Sowietami, bronili Polskich granic. #PoznajWystawęCzasową „Walka i Cierpienie…” w Muzeum II Światowej w Gdańsku, gdzie prezentujemy czapkę kaprala Korpusu Ochrony Pogranicza.
Utworzenie w 1924 r. Korpusu Ochrony Pogranicza (KOP) związane było z koniecznością powołania formacji o charakterze wojskowym, która zdołałaby przeciwstawić się narastającej fali przestępczości granicznej. Ustalona w 1921 r. wschodnia granica Rzeczpospolitej była kontestowana przez Sowietów, którzy inspirowali, organizowali i wspierali działalność band o charakterze terrorystycznym, nękających zbrojnymi wypadami nadgraniczne powiaty. Działające do 1924 r. polskie służby graniczne, a nawet Policja Państwowa, nie dawały sobie z nimi rady.
Powołany rozkazem z dnia 12 września 1924 r. KOP otrzymał dowództwo z siedzibą w Warszawie, któremu podlegało 6 brygad. W ich skład wchodziły bataliony piechoty i szwadrony kawalerii. KOP pod względem personalnym, organizacyjnym, operacyjnym i wyszkolenia podlegał Ministerstwu Spraw Wojskowych. Pod względem ochrony granicy, bezpieczeństwa w pasie granicznym oraz budżetu został podporządkowany Ministerstwu Spraw Wewnętrznych, a od maja 1938 r. w sprawach wywiadu oraz przygotowań do zadań wojennych KOP podlegał również Generalnemu Inspektoratowi Sił Zbrojnych.
Organizowanie nowej służby prowadzono etapami. W pierwszej kolejności obsadzano odcinki granic wschodnich, które były najbardziej zagrożone przestępczością graniczną. Celem stworzonego Korpusu miało być zabezpieczenie granicy przede wszystkim pod względem politycznym, wojskowym, skarbowym, gospodarczym i bezpieczeństwa wewnętrznego, co oznaczało, że żołnierze strzegli znaków i urządzeń granicznych, zwalczali przemyt i nielegalne przekraczanie granic. Obowiązkiem żołnierzy KOP było także niesienie pomocy zamieszkującej nadgraniczne tereny ludności w czasie klęsk żywiołowych czy ataku przestępców.
W czasie kampanii polskiej w 1939 r. wielu żołnierzy KOP skierowano do walki z armią niemiecką. Po 17 września pozostałe na stanowiskach oddziały Korpusu stawiły dzielny opór wkraczającym wojskom sowieckim, prowadząc skuteczną obronę mimo znacznej przewagi wroga. Na początku października ostatnie istniejące oddziały KOP zostały rozbite lub rozwiązane. Wielu z żołnierzy, którzy trafili do niewoli sowieckiej, zostało osadzonych w obozach NKWD w Starobielsku, Kozielsku i Ostaszkowie. Wiosną 1940 r. stali się ofiarami sowieckich mordów w Katyniu, Charkowie czy Miednoje.
Czapka prezentowana na wystawie czasowej „Walka i Cierpienie. Obywatele polscy podczas II wojny światowej” zgodnie z oznaczeniami należała do kaprala Korpusu Ochrony Pogranicza. Okrągła, wykonana została z tkaniny wełnianej w kolorze khaki z ciemnozieloną lamelką oraz granatowym otokiem. Profilowany czarny daszek zabezpieczono metalowym okuciem. Nad nim umieszczona jest skórzana podpinka, zamocowana do czapki za pomocą dwóch małych guzików mundurowych. Na bordowej podkładce umieszczonej na otoku, wyhaftowane zostały srebrnym bajorkiem dwie poziome belki, zaś powyżej zamocowano orła wykonanego z metalu, wz. 1919.
