Półmetek XII sezonu badań archeologicznych na Westerplatte
Muzealni archeolodzy znaleźli się na półmetku XII sezonu badań na Westerplatte, rozpoczętych 31 marca br. Sukcesem zakończyły się poszukiwania pozostałości pomnika wzniesionego w 1928 r. – w 10. rocznicę odzyskania przez Polskę niepodległości. Znane z archiwalnych fotografii upamiętnienie tej ważnej dla polskich żołnierzy rocznicy miało formę obelisku z reliefem przedstawiającym orła trzymającego tarczę amazonek, poniżej którego umieszczono sentencję: „Wspólną pracą wszystkich tworzy się bogactwa”. Ustawiony był na niewielkim, kamiennym kopcu, w centrum wypielęgnowanego trawnika znajdującego się przy wschodnim skrzydle starych koszar. Na polecenie Niemców pomnik został zdemontowany zimą 1939–1940 r., w czasie prac rozbiórkowo-porządkowych wykonywanych przez polskich jeńców cywilnych. W trakcie badań odsłonięto jego czworokątną podstawę o wymiarach 1,6 × 1,6 m. Wykonano ją z gruzobetonu i wzmocniono od północy i zachodu rzędem cegieł. Materiał wykorzystany do budowy podstawy prawdopodobnie pochodził z rozebranego budynku kurortowego, na którego reliktach postawiono pomnik. Na terenie wykopu nie odnaleziono innych pozostałości upamiętnienia; fragmenty postumentu prawdopodobnie zostały wrzucone do któregoś z pobliskich lejów. Większość znalezionych tu zabytków to fragmenty kafli piecowych i ceramiki naczyniowej z końca XIX i początków XX w.; z okresu funkcjonowania Wojskowej Składnicy Tranzytowej odkryto ołowianą plombę zabezpieczającą skrzynię lub magazyn oraz zapalniki polskich granatów.
Archeolodzy kontynuują poszukiwania szczątków leg. Mieczysława Krzaka poległego w pobliżu placówki „Fort”. Podczas dotychczasowych badań w jednym z wykopów odsłonięto narożnik i mur oporowy kazamaty – elementu pruskiej baterii plażowej nr I, którą wzniesiono nad morskim brzegiem na początku lat pięćdziesiątych XIX w. Zarejestrowano również nasyp ziemny utworzony w 1911 r., w czasie zastępowania przestarzałych i zniszczonych sztormem murowanych fortyfikacji nowymi, betonowymi umocnieniami. Wał usypany od strony morza osłaniał istniejący do dziś schron dowodzenia artylerii nabrzeżnej (późniejsza placówka „Fort”). Przebadano również kolejny fragment niemieckiej transzei z 1945 r. oraz okop wykonany w 1966 r. na potrzeby filmu Westerplatte. Wartą odnotowania ciekawostką są znalezione w nim elementy ślepej amunicji użytej w trakcie realizacji filmu. Z zabytków odkrytych w rejonie placówki „Fort” na uwagę zasługuje lornetka z przestrzelonym szkłem. Wyprodukowana we Francji do celów cywilnych, podczas I wojny światowej mogła być używana również przez wojsko. Archeolodzy nie tracą nadziei na odnalezienie szczątków polskiego żołnierza.
Równolegle, na północ od cmentarza Żołnierzy Wojska Polskiego, trwają badania poprzedzające budowę nowej drogi technicznej. Wykop badawczy obejmuje wydmę ukształtowaną w XVIII w. oraz znajdujący się po jej północnej stronie ówczesny obszar przybrzeżny. Udało się odkryć ślady świadczące o zagospodarowaniu tego terenu. Są to rów melioracyjny i śmietniki – z okresu kurortu oraz jeden z czasu po kapitulacji Westerplatte. Wzdłuż ul. mjr. Sucharskiego zarejestrowano również niewielki odcinek nasypu kolejowego, będącego częścią linii kolejowej zbudowanej w 1928 r. na potrzeby składnicy. Zdecydowana większość materiału zabytkowego związana jest z okresem funkcjonowania kurortu: liczne fragmenty ceramiki naczyniowej i szklanej (datowane na czas od lat pięćdziesiątych XIX w. do początku XX w.) oraz pojedyncze zabawki, monety i inne drobne przedmioty codziennego użytku. Wyjątkowym znaleziskiem jest polski orzeł od czapki garnizonowej znaleziony w dole wypełnionym materiałem pochodzącym z rozbiórki willi oficerskiej.
Pomiędzy wykopem pod drogę a cmentarzem prowadzone są również badania kolektora ściekowego wybudowanego w czasie funkcjonowania kurortu i wykorzystywanego jeszcze przez użytkowników WST. Po zajęciu Westerplatte przez Niemców, w trakcie porządkowania terenu, obiekt został zasypany gruzem z wartowni nr 5. Wśród tych pozostałości archeolodzy znaleźli m.in. baterie i fragmenty łącznicy polowej znajdującej się na jej wyposażeniu.
Podczas zaplanowanych prac obejmujących wykopy zabytków poszukiwano również za pomocą detektorów metalu. Znaleziono liczne odłamki i fragmenty amunicji, zarówno z początku, jak i końca II wojny światowej, oraz różne drobne przedmioty, takie jak monety, guziki zegarek z dewizką z początku XX w. Oprócz tego w jednym z sondaży odkryto relikty piwnicy budynku kurortowego zapełnione fragmentami ozdobnych kafli piecowych z drugiej połowy XIX w.
W ramach XII etapu badań archeologicznych dotychczas znaleziono ponad 2,5 tys. przedmiotów, z których ponad 650 uznano za zabytki o znacznej wartości naukowej i ekspozycyjnej. Archeolodzy natrafili również na 163 obiekty niebezpieczne i wybuchowe pochodzenia wojskowego; zostały one zabezpieczone przez sapera pełniącego stały nadzór nad pracami terenowymi. Wśród tych wojennych pozostałości znajdowały się m.in. zapalniki oraz pociski artyleryjskie kal. 37 – 150 mm.
Badania zakończą się 30 września. Do tego czasu archeolodzy będą kontynuować eksplorację rozpoczętych w tym etapie wykopów oraz dokończą badania obiektów odkrytych w poprzednich sezonach i nieprzebadanych w całości: dwóch lejów po eksplozji bomb zrzuconych podczas nalotu Luftwaffe 2 września 1939 r. oraz reliktów budynków kurortowych i z okresu WST.
