Oświadczenie w sprawie Pomnika Katyńskiego w Jersey City

W ostatnim dniu kwietnia br., w miesiącu, który jest identyfikowany w Polsce z miesiącem Zbrodni Katyńskiej,  dotarła do nas szokująca informacja o planach usunięcia Pomnika Katyńskiego w Jersey City w Stanach Zjednoczonych. Pomnik autorstwa artysty rzeźbiarza Andrzeja Pityńskiego został odsłonięty 19 maja 1991 r. i jest najstarszym pomnikiem w Stanach Zjednoczonych upamiętniającym Zbrodnię Katyńską. Monument postawiony na Exchange Place nad rzeką Hudson (naprzeciwko Manhattanu) przypomina o zbrodni dokonanej przez NKWD, które w Katyniu zamordowało blisko 22 tysiące przedstawicieli polskich elit, a także upamiętnia tragiczne losy sowieckich deportacji naszych rodaków w głąb Związku Sowieckiego począwszy od 1939 r. aż po lata 1944 - 1945. Jest tym samym symbolicznym wspomnieniem wszystkich ofiar najbardziej okrutnego z totalitaryzmów – sowieckiego komunizmu.

Wyrażamy sprzeciw wobec zasygnalizowanych planów burmistrza Jersey City Stevena Fulopa, zapowiadającego demontaż Pomnika i przeniesienie go do magazynu. W zamyśle Pana Burmistrza, na placu gdzie obecnie stoi Pomnik powstać ma park, niestety już bez pomnika. Decyzja ta jest dla nas tym bardziej niezrozumiała, iż w cokół Pomnika wmurowana została tablica upamiętniająca ofiary zamachu terrorystycznego na World Trade Center w dniu 11 września 2001 r.

W lutym 2018 r. delegacja Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku miała okazję przebywać w Stanach Zjednoczonych. Bogaty program delegacji obejmował wizyty w miejscach upamiętniających tragedię konfliktów zbrojnych, w tym II wojny światowej. Nie mogło w nim więc zabraknąć złożenia kwiatów pod Pomnikiem Katyńskim. Jest to obowiązek każdej polskiej delegacji przebywającej na Wschodnim Wybrzeżu USA. Wraz z przedstawicielami Polonii w Jersey City oddaliśmy tym samym hołd ofiarom upamiętnionym w tym szczególnym miejscu. W naszym przekonaniu jest to bowiem pomnik ważny nie tylko dla wszystkich Polaków, ale i dla wszystkich innych narodowości dotkniętych dramatem II wojny światowej.
W momencie gdy zapadała decyzja o wyrażeniu zgody na budowę Pomnika, podejmujący ją mieli świadomość, iż Polakom – po 45 latach funkcjonowania w strefie wpływów sowieckich -  należy się prawda wyrażona w przestrzeni publicznej Wolnego Świata. Tym bardziej, iż od czasów naszych wspólnych bohaterów, takich jak Tadeusz Kościuszko czy Kazimierz Puławski, historia obu narodów wielokrotnie się przenikała. Miejsca i pomniki upamiętniające bohaterów narodowości polskiej spotkać można na polach bitwy pod Gettysburgiem. Polskie nazwiska można odczytać na tablicach pamięci marynarzy poległych w miejscu tak ważnym dla historii USA i Świata jak Pearl Harbour. W czasie II wojny światowej w armii Stanów Zjednoczonych - jak pokazuje nasza najnowsza wystawa Milion zza Oceanu, służyło około miliona żołnierzy z polskimi korzeniami. 

Tym samym decyzja Pana Burmistrza o demontażu Pomnika Katyńskiego na ziemi, która dla wielu Polaków stanowiła Ojczyznę, jest dla nas niezrozumiała i bardzo bolesna. Równocześnie wyrażamy głęboką nadzieję, że jest to wyłącznie nieporozumienie, wynikające z faktu niezrozumienia przez Pana Burmistrza ładunku doświadczeń i emocji jakie niesie ze sobą ów monument. Liczymy, że podjęta decyzja ulegnie zmianie, a płynące zewsząd głosy sprzeciwu wobec demontażu Pomnika staną się podstawą do konstruktywnego dialogu i przyjęcia satysfakcjonującego rozwiązania. A tym samym pozostawienia Pomnika Katyńskiego w dotychczasowej lokalizacji i kształcie.

Z nadzieją,

dr Karol Nawrocki
Dyrektor Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku                

prof. dr hab. Tadeusz Wojciech Wolsza
Przewodniczący Rady Muzeum przy Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku

Oświadczenie powyższe zostało przesłane burmistrzowi Jersey City.