Nowość wydawnicza MIIWŚ: „Wojna i Pamięć. Czasopismo Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku”, nr 6

Prezentujemy najnowszą odsłonę periodyku „Wojna i Pamięć”. Temat główny numeru to „Europa Środkowo-Wschodnia 1944: koniec złudzeń?”. Inne artykuły dotyczą m.in. nowych uwag nt. funkcjonowania Wojskowej Składnicy Tranzytowej na Westerplatte czy obrony Poczty Polskiej w Gdańsku.

Rozważania o konsekwencjach II wojny światowej muszą uwzględniać również przemiany społeczno-polityczne, które stały się udziałem Europy i szerzej – całego świata. Te przybrały na sile właśnie w 1944 r., po znaczących sukcesach Armii Czerwonej na froncie i stopniowej ofensywie radzieckiej na zachód. Rozumienie powojennego podziału świata pomaga lepiej zrozumieć rzeczywiste, neoimperialne intencje współczesnej Rosji oraz jej stosunek do wartości wyznawanych na Zachodzie.

Piąty rok trwania II wojny światowej opisuje z perspektywy zachodnich aliantów prof. Richard Overy. W przypadku Belgii czy Francji wyzwolenie spod niemieckiej okupacji oznaczało kres wyzysku ekonomicznego, poniżeń czy pracy przymusowej. Jednak w przeciwieństwie do Europy Środkowo-Wschodniej, komunizm nie zakorzenił się na Zachodzie. Stało się więc możliwe budowanie powojennej rzeczywistości w duchu poszanowania wolności i demokracji.

Takich możliwości nie było na Węgrzech. Wcześniej, w przełomowym 1944 r., nastąpiła inwazja niemiecka na ten kraj, która m.in. przypieczętowała tragiczny los węgierskich żydów zgładzonych w komorach gazowych. Podobnie jak w przypadku Polski, późniejsza radziecka dominacja nad tym krajem zaważyła na kierunkach jego rozwoju. O rozterkach i trudnych wyborach Węgrów pisze dr Réka Földváryné Kiss w artykule pt. Hungary’s dilemmas in the Second World War.

Tradycyjnie już interesujące artykuły dotyczące innych tematów można znaleźć w dziale „Varia”. Pierwszy z nich, autorstwa Ryszarda Rybki i Wojciecha Samóla, odnosi się do kompanii wartowniczej stacjonującej na Westerplatte. Autorzy szczegółowo omawiają specyfikę wojskowego zabezpieczenia tego ważnego dla Polski skrawka lądu. Z kolei dr Jarosław Tuliszka w swoim artykule podjął się wyzwania weryfikacji godziny kapitulacji obrońców Poczty Polskiej w Gdańsku.

Poza dwoma powyższymi artykułami, tematycznie związanymi z Polakami w Wolnym Mieście Gdańsku, dział „Varia” uzupełnia tekst dr. Wojciecha Łukaszuna i Moniki Sołoduszkiewicz. W artykule skupiono się na mało znanej twórczości literackiej Marii Orlicz – żołnierki AK walczącej w powstaniu warszawskim i późniejszej robotnicy przymusowej w niemieckim podobozie Meuselwitz.

Najnowsze wydanie „Wojny i Pamięci” zawiera również obszerne sprawozdanie autorstwa Karola Szejki i Katarzyny Łuczak. Odnosi się ono do roli muzeów we współczesnym świecie i stanowi relację z Światowego Forum Muzeów Pól Bitewnych, które odbyło się 12 i 13 października 2022 r. w Gdańsku. Numer wieńczy recenzja książki Daniela Koresia, którą opracował dr Przemysław Benken.

Numer 6. „Wojny i Pamięci” można pobrać bezpłatnie, w ramach otwartego dostępu: