Narodowy Dzień Pamięci Polaków Ratujących Żydów pod okupacją niemiecką - zbiory Biblioteki MIIWŚ

W najmroczniejszych wojennych czasach, kiedy człowieczeństwo codziennie było wystawiane na próbę, znajdowali się ludzie mający odwagę, którzy potrafili wyciągnąć pomocną dłoń do drugiego człowieka. Człowieka w potrzebie.

„Kto ratuje jedno życie, ratuje cały świat” – Talmud

24 marca obchodzimy Narodowy Dzień Pamięci Polaków ratujących Żydów pod okupacją niemiecką. Przypada on w 79. rocznicę śmierci członków bohaterskiej rodziny Ulmów z Podkarpacia oraz ukrywanych przez nich Żydów, zamordowanych przez nazistów.

Święto to jest wyrazem czci dla wszystkich Polaków, którzy okazując miłosierdzie i współczucie, pomagali Żydom systematycznie mordowanym przez niemieckich oprawców. Motywacje były różne – zwykła ludzka przyzwoitość, obywatelski obowiązek, miłość do bliźniego. Niezależnie od tego każdy przejaw pomocy świadczonej ukrywającym się Żydom był wyrazem największego heroizmu, zważywszy na grożącą za to karę śmierci, ustanowioną przez Niemców na terenie Polski. Mimo niebezpieczeństwa wiele osób decydowało się wspierać swoich współobywateli, czasem płacąc za tę decyzję najwyższą cenę.

Udzielana pomoc miała charakter zarówno indywidualny, jak i instytucjonalny – przykładem tej drugiej była działalność Rady Pomocy Żydom Żegota, tajnej organizacji działającej przy Delegaturze Rządu RP na Kraj.

Polacy ratujący Żydów byli, są i powinni pozostać wzorem i inspiracją. To nie tylko ponad 7 tys. znanych z imienia i nazwiska bohaterów, upamiętnionych przez izraelski Instytut Yad Vashem jako Sprawiedliwi wśród Narodów Świata, m.in.: Irena Sendlerowa, Jan Karski, Zofia Kossak-Szczucka, Władysław Bartoszewski, Antonina i Jan Żabińscy, Mieczysław Fogg, Aleksander Kamiński, rodziny Ulmów i Baranków. To również tysiące anonimowych rodaków, którzy bezinteresownie narażali życie dla ratowania swoich żydowskich przyjaciół, sąsiadów, a często zupełnie obcych ludzi. Dziś, po upływie czasu, nie sposób ustalić personaliów wielu z nich.

Lista jednak stale się powiększa – każdego roku udaje się dotrzeć do kolejnych relacji. W 2019 r. tytuł Sprawiedliwego otrzymał polski dyplomata, konsul Konstanty Rokicki z tzw. grupy berneńskiej (określanej także grupą Ładosia), która w okresie II wojny światowej w Szwajcarii masowo fałszowała paszporty, by ratować Żydów z Holokaustu.

W zbiorach naszej Biblioteki zgromadzono wiele publikacji poświęconych tej tematyce. Są to opracowania, a także liczne relacje i wspomnienia, m.in.: kilkutomowy cykl Relacje o pomocy udzielanej Żydom przez Polaków w latach 1939–1945, oprac. Sebastian Piątkowski (IPN), Represje za pomoc Żydom na okupowanych ziemiach polskich w czasie II wojny światowej, t. 1, pod red. Martyny Grądzkiej-Rejak i Aleksandry Namysło (IPN, 2019) czy dwutomowa Księga Sprawiedliwych wśród Narodów Świata. Ratujący Żydów podczas Holocaustu. Polska, pod red. Israela Gutmana (Fundacja Instytut Studiów Strategicznych, Yad Vashem, 2009).

Zachęcamy do zapoznania się z kolekcjami Biblioteki MIIWŚ dostępnymi w naszym katalogu online oraz zapraszamy do korzystania z naszych zbiorów: