Naramiennik z kurtki mundurowej gen. bryg. Stanisława Grzmot-Skotnickiego oraz Krzyż Virtuti Militari | #M2WSwirtualnie

#zostańwdomu i w ramach naszej nowej akcji #PoznajWystawęCzasową! Dziś prezentujemy naramiennik z kurtki mundurowej, z munduru polowego należącego do gen. bryg. Stanisława Grzmot-Skotnickiego oraz Krzyż Virtuti Militari.

Pamiątki po generale Stanisławie Grzmot-Skotnickim

W całej Kampanii Polskiej 1939 roku, bitwa nad Bzurą zajmuje miejsce szczególne: jako największe starcie zbrojne Wojska Polskiego z agresorem niemieckim i jako bitwa, w której natarcia armii polskiej miały charakter operacji zaczepnej przeprowadzonej na wielką skalę. Walki trwały od 9 do 22 września. Niestety, pomimo początkowych sukcesów, ze względu na przeważające siły wroga, zakończyły się klęską Polaków. Obrazu tragedii dopełniła śmierć aż trzech polskich generałów: Franciszka Włada, Mikołaja Bołtucia i Stanisława Grzmot-Skotnickiego. Ostatni z nich w dniu 18 września prowadził oddział żołnierzy, chcąc wyrwać się z niemieckiego okrążenia i przedrzeć do Kampinosu. Już po sforsowaniu Bzury, w starciu pod Tułowicami, generał został ciężko ranny i pomimo udzielonej mu już w niewoli niemieckiej pomocy medycznej, zmarł wczesnym rankiem 19 września 1939 r. 
Na wystawie czasowej „Walka i Cierpienie” prezentowane są dwa wyjątkowe obiekty związane z Panem Generałem: Krzyż Virtuti Militari i naramiennik z munduru z dystynkcjami generała brygady. Są to eksponaty oryginalne. Osobnego podkreślenia jest przejmujący fakt, iż zarówno Krzyż jak i naramiennik były „niemymi świadkami” bohaterskiej postawy Pana Generała w czasie walk zbrojnych nad Bzurą i towarzyszyły mu także w ostatniej drodze, w czasie dramatycznej śmierci już jako niemieckiego jeńca.

Krzyż Virtuti Militari

Będący naocznym świadkiem wydarzeń z 18-19 września 1939 r. ppor. rez. Jerzy Wróblewski wspominał:

Po śmierci generała zwrócił się do jeńców oficerów dowódca niemieckiej baterii i pozwolił nam na przygotowanie osobnego grobu dla zmarłego generała. Z pozwolenia tego skorzystaliśmy (…). Przed złożeniem go do grobu zauważyłem na palcu generała sygnet, zwróciłem się więc do niemieckiego oficera  z prośbą o zdjęcie go. Kapitan niemiecki polecił zdjąć z ręki zmarłego sygnet, obrączkę ślubną, pierścionek z kamieniem, zegarek na bransoletce i przedmioty te początkowo zatrzymał u siebie (…). Przed odprowadzeniem do obozu jeńców, dowódca niemieckiej baterii wręczył mi zdjęte z ręki generała przedmioty oraz Krzyż Virtuti Militari (…) z prośbą o przekazanie rodzinie zmarłego za pośrednictwem Czerwonego Krzyża.

Generalski naramiennik

Generał został pochowany już 19 września 1939 r. w Tułowicach. Jeszcze w czasie wojny staraniem mieszkańców okolicznych miejscowości, władze niemieckie zezwoliły na ekshumacje poległych nad Bzurą polskich żołnierzy i ich pochówek na organizowanych cmentarzach wojennych. Jedną z osób, która była zaangażowana w te działania był Lucjan Kasprzak, który tak wspominał te wydarzenia:

W 1941 r. zwróciłem się do niemieckiego komisarza gminy o zezwolenie na pogrzebanie wszystkich żołnierzy w jednym miejscu. Zgodzono się na to, pozwalając nawet wybrać miejsce na cmentarzu (…). Zaczęto zwozić ekshumowane ciała do miejscowości Janów: Gdy przyszła kolej na Tułowice, okazało się, że na pierwszym wozie przywieziono stamtąd ciała cywilów rozstrzelanych przez Niemców 12 września [1939 r.], zaraz po wejściu do wsi. Drugim wozem przywieziono zwłoki żołnierzy. Zacząłem szukać ich znaków tożsamości lub dokumentów. Żaden ich nie miał. Nagle zobaczyłem naramienniki generalskie, odpiąłem jeden z nich, zdjąłem z butów ostrogi, a za mankietem odkryłem medalik z wizerunkiem Matki Boskiej. I tak doszło do odnalezienia ciała gen. Grzmot-Skotnickiego. Wszystkie te przedmioty przesłałem przez łącznika do siostry generała zamieszkałej w Warszawie. Zwłoki jego pochowaliśmy wraz z 1500 żołnierzami.

Obecnie szczątki gen. bryg. Stanisława Grzmot-Skotnickiego spoczywają na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie.

cytaty za: M. Wojewoda, J. Wojewoda, Bitwa nad Bzurą. Pierwsza wśród wielkich bitew II wojny światowej, Warszawa 2016, s. 84, 92.

Oba eksponaty ze Zbiorów Muzeum Ziemi Sochaczewskiej i Pola Bitwy nad Bzurą