Międzynarodowy Dzień Pamięci i Godności Ofiar Zbrodni Ludobójstwa oraz Zapobiegania tej Zbrodni

W 2015 r. Zgromadzenie Ogólne Organizacji Narodów Zjednoczonych ustanowiło 9 grudnia jako Międzynarodowy Dzień Pamięci i Godności Ofiar Zbrodni Ludobójstwa oraz Zapobiegania tej Zbrodni.

Wybór daty nie był przypadkowy. Nawiązuje ona do przyjętej przez ONZ w dniu 9 grudnia 1948 r. Konwencji w sprawie zapobiegania i karania zbrodni ludobójstwa. Stwierdzała ona, że „ludobójstwo popełnione zarówno w czasie pokoju jak podczas wojny, stanowi zbrodnię w obliczu prawa międzynarodowego” oraz definiowała tę zbrodnię jako: „czyn dokonany w zamiarze zniszczenia w całości lub w części grup narodowych, etnicznych, rasowych lub religijnych”. Ponadto strony Konwencji zobowiązały się do skutecznego karania winnych ludobójstwa.

Celem Międzynarodowego Dnia Pamięci i Godności Ofiar Zbrodni Ludobójstwa oraz Zapobiegania tej Zbrodni jest uhonorowanie i upamiętnienie jej ofiar, a także podniesienie świadomości społecznej na temat roli i znaczenia Konwencji w zwalczaniu i zapobieganiu przestępczości jaką jest ludobójstwo.

Potrzeba wprowadzenia do prawa międzynarodowego zapisów mających służyć skutecznym możliwościom karania sprawców ludobójstwa oraz zapobieganiu mu w przyszłości, wynikała oczywiście z tragicznego doświadczenia II wojny światowej. Jednym z głównych jej twórców był Rafał Lemkin (1900-1959), polski prawnik pochodzenia żydowskiego, który stracił część swojej rodziny w czasie Holokaustu.

Rafał Lemkin pracował nad koncepcją ludobójstwa jeszcze przed wojną, inspirując się m.in. fragmentami książki „Quo Vadis” Henryka Sienkiewicza.

Po ucieczce z okupowanej Polski do Szwecji udał się do Stanów Zjednoczonych gdzie w 1944 r. wydał książkę pt. „The Axis Rule in Occupied Europe”, w której zaprezentował pojęcie genocidum (ludobójstwo) rozumiane jako celowe działania mające na celu zniszczenie grupy etnicznej bądź narodu poprzez dezintegrację świadomości narodowej, religijnej, kulturowej i językowej. Pod pojęciem ludobójstwo wliczało się również pozbawienie ludności podstaw do egzystencji, bezpieczeństwa, wolności, godności, zdrowia i ostatecznie życia.

Neologizm jakim było słowo genocidum zostało stworzone przez R. Lemkina poprzez połączenie dwóch słów, greckiego genos (rasa, szczep) i łacińskiego cide (zabijanie). Pojęcie genocide – ludobójstwo pojawiło się w akcie oskarżenia w procesie norymberskim, gdzie polski prawnik pełnił rolę doradcy sędziego Stany Najwyższego USA Roberta H. Jacksona.