Konferencja w Wannsee - 20 I 1942 - Odpowiedzialni za Holokaust

Spośród 15 uczestników konferencji w Wannsee jedynie Adolfa Eichmanna osądzono pod zarzutem ludobójstwa popełnionego na Żydach i skazano na karę śmierci. Stało się tak dopiero 16 lat po zakończeniu II wojny światowej.

Pozostali przedstawiciele III Rzeszy, którzy brali udział w ustaleniach dotyczących systemowej zagłady narodu żydowskiego, nie ponieśli z tego tytułu żadnej odpowiedzialności. Część z nich w ogóle uniknęła osądzenia i ukarania za zbrodnie wojenne. Pozostałych skazano za inne przestępstwa, bez zarzutów współudziału w Holokauście.

Josef Bühler (16 II 1904–22 VIII 1948) – zastępca Hansa Franka, sekretarz stanu w rządzie Generalnego Gubernatorstwa. Stanowczo postulował, aby eksterminację Żydów rozpocząć od Polski, w czym miał pomóc powstający obóz zagłady w Bełżcu. Po wojnie został aresztowany przez aliantów, a następnie przekazany Polakom. Był sądzony za współudział w zbrodniach na Polakach i skazany na karę śmierci. Wyrok wykonano w krakowskim więzieniu przy ul. Montelupich.

Adolf Eichmann (19 III 1906–1 VI 1962) – członek Schutzstaffel, Sicherheitsdienst i Gestapo, szef Referatu ds. Żydowskich (B 4). Uznawany za jednego z głównych inicjatorów i koordynatorów tzw. ostatecznego rozwiązania kwestii żydowskiej. Pochodził z bogobojnej rodziny kalwińskiej, a jako dziecko miał wielu żydowskich przyjaciół. Od 1933 r. przynależał do SS. Początkowo był zwolennikiem deportacji Żydów poza Europę, w tym na Madagaskar. Później sam tworzył listy osób przeznaczonych do aresztowania i osadzenia w obozach koncentracyjnych. Właśnie do niego spływały dane i zestawienia dotyczące realizacji eksterminacji Żydów i osób innych narodowości. Osobiście uczestniczył też w nadzorowaniu procesu masowej zagłady, wizytując takie obozy, jak: Terezin, Bełżec, Kulmhof, Treblinka, Sobibór czy Auschwitz-Birkenau. Eichmannowi przypisuje się m.in. upowszechnienie zabijania poprzez zastosowanie cyklonu B. W 1945 r. został aresztowany przez Amerykanów, którzy jednak nie rozpoznali w nim niemieckiego oprawcy. W 1950 r. zbiegł do Argentyny, skąd 10 lat później został porwany przez agentów izraelskiego wywiadu. Przed sądem w Jerozolimie odpowiadał za zbrodnie przeciwko Żydom i ludzkości. Konsekwentnie nie przyznawał się do winy, twierdząc, że nie miał nic wspólnego z zagładą Żydów i osób innych narodowości. W grudniu 1961 r. skazano go na śmierć. Wyrok wykonano pół roku później.

Roland Freisler (30 X 1893– 3 II 1945) – sekretarz stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości Rzeszy. Od sierpnia 1942 r., jako przewodniczący Trybunału Ludowego, orzekał w ponad 1200 procesach politycznych, z reguły orzekając karę śmierci i dopuszczając się zbrodni sądowych. Nie doczekał końca II wojny światowej – zginął podczas bombardowania Berlina przez aliantów.

Reinhard Heydrich (7 III 1904–4 VI 1942) – od września 1939 r. był szefem Głównego Urzędu Bezpieczeństwa Rzeszy. Wcześniej kierował też m.in. Służbą Bezpieczeństwa (1932–1939) i Gestapo (1934–1939), współtworząc aparat terroru III Rzeszy. W latach 1941–1942 był zastępcą protektora Czech i Moraw. Oprócz antysemityzmu przejawiał też jawną wrogość wobec Kościoła katolickiego, choć jako dziecko był ministrantem i zaliczał się do absolwentów gimnazjum katolickiego, a jego matka była gorliwą katoliczką. Heydrich był też miłośnikiem sportu, co przekładało się na jego późniejsze decyzje – ocalił m.in. polskich szermierzy, olimpijczyków z 1936 r. Nie zmienia to faktu, że odpowiadał bezpośrednio za śmierć tysięcy innych osób. Co więcej, uznaje się go za jednego z inicjatorów Holokaustu, jednak nawet pośmiertnie oficjalnie nie usłyszał takiego zarzutu. Zginął w Pradze z rąk zamachowców wywodzących się z czeskiego ruchu oporu.

Otto Hofmann (16 III 1896–31 XII 1982) – szef Głównego Urzędu Rasy i Osadnictwa SS. W III Rzeszy odpowiadał za realizację polityki rasowej. Po zakończeniu II wojny światowej był sądzony w jednym z procesów norymberskich – w 1948 r. został skazany na karę 25 lat więzienia za zbrodnie wojenne i przeciwko ludzkości. Jednak za więziennymi murami spędził zaledwie sześć lat – już w 1954 r. na mocy ułaskawienia opuścił zakład karny. Później pracował jako handlowiec.

Gerhard Klopfer (18 II 1905–29 I 1987) – urodzony w dolnośląskich Pisarzowicach. Podczas spotkania w Wannsee reprezentował ministra Martina Bormanna, jednego z przywódców III Rzeszy. Był zdeklarowanym zwolennikiem maksymalnego ograniczenia praw Żydów. Niemniej po wojnie uniknął odpowiedzialności – trybunał w Norymberdze uznał go za „mniej obciążonego”. Również prokuratura w Ulm nie dopatrzyła się w jego działaniach znamion przestępstwa, umarzając śledztwo w 1962 r. Klopfer przez wiele lat pracował jako ceniony prawnik. Już w 1952 r. został doradcą podatkowym, a w 1956 r. – adwokatem.

Wilhelm Kritzinger (14 IV 1890–25 IV 1947) – sekretarz stanu w kancelarii III Rzeszy. Jako jedyny uczestnik konferencji w Wannsee otwarcie zakwestionował plany unicestwienia Żydów jako zbyt radykalne i rzekomo niezgodne z oficjalną polityką Hitlera. Został aresztowany w kwietniu 1946 r. i odpowiadał przed trybunałem w Norymberdze, gdzie jednak nie został oskarżony ani skazany. Przed sądem wyraził skruchę i wstyd z powodu zbrodni popełnianych przez Niemców. W październiku 1946 r. został zwolniony z aresztu. Zmarł pół roku później z powodu ciężkiej choroby.

Rudolf Lange (18 IV 1910–23 II 1945) – dowódca Policji Bezpieczeństwa i SD. Jako dowodzący Einsatzkommando 2 był współodpowiedzialny za śmierć tysięcy Łotyszy i deportowanych do tego kraju Żydów. W lutym 1945 r. popełnił samobójstwo.

Georg Leibbrandt (5 IX 1899–16 VI 1982) – w rządzie III Rzeszy odpowiadał za sprawy okupowanych ziem wschodnich. Urodził się w okolicach Odessy. W 1933 r. wstąpił do NSDAP, gdzie zajmował się głównie propagandą antykomunistyczną. W trakcie wojny był zwolennikiem eksterminacji wszystkich Żydów. Po zakończeniu działań wojennych został aresztowany i uwolniony w 1949 r. Rok później sąd w Norymberdze umorzył przeciwko niemu śledztwo. Przez kolejne lata nie był ścigany ani pociągnięty do odpowiedzialności karnej. Żył dostatnio, prowadząc m.in. badania naukowe.

Martin Luther (16 XII 1895–13 V 1945) – podsekretarz stanu w Ministerstwie Spraw Zagranicznych III Rzeszy. Był lojalny wobec Himmlera. Początkowo był też jednym z protegowanych Ribbentropa, jednak w 1943 r. podjął nieudaną próbę odsunięcia ministra od władzy, za co trafił do obozu koncentracyjnego w Sachsenhausen. Zmarł zaledwie pięć dni po zakończeniu wojny. W 1947 r. w archiwach odkryto sporządzoną przez niego kopię zapisu konferencji w Wannsee. Gdyby nie to znalezisko, być może znaczenie wspomnianego spotkania nigdy nie zostałoby nagłośnione. Z dokumentu wynika, że Luther mógł być nie do końca świadomy planów zagłady Żydów.

Alfred Meyer (5 X 1891– 11 IV 1945) – zastępca Alfreda Rosenberga na konferencji w Wannsee, sekretarz stanu w Ministerstwie Rzeszy ds. Okupowanych Terytoriów Wschodnich. Odpowiadał za liczne zbrodnie, w tym eksterminację Żydów na wschodnich ziemiach. Najprawdopodobniej zginął śmiercią samobójczą.

Heinrich Müller (28 IV 1900–? V 1945) – szef IV Urzędu Gestapo. Kierował prowokacją gliwicką z 31 sierpnia 1939 r. Brał udział w przesłuchaniach ważnych więźniów Gestapo, w tym m.in. gen. Stefana Roweckiego „Grota” w 1943 r. Na polecenie Heydricha formułował rozkazy dla niemieckich grup operacyjnych i był bezpośrednio zaangażowany w realizację założeń Holokaustu. Zaginął wiosną 1945 r., a później został uznany za zmarłego, choć istnieją liczne spekulacje co do jego dalszego życia. Obecnie brakuje dokumentów potwierdzających zarówno fakt śmierci Müllera w przededniu końca wojny, jak i opisujących jego ewentualne późniejsze losy.

Erich Neumann (31 V 1892–1948/1951?) – sekretarz stanu oraz reprezentant ministerstw gospodarki, pracy, finansów, żywności, transportu, uzbrojenia i amunicji na konferencji w Wannsee. Zwolennik wykorzystywania niewolniczej pracy Żydów, przede wszystkim w przemyśle zbrojeniowym. W latach 1945–1948 przebywał na internowaniu, prawdopodobnie do czasu ciężkiej choroby i śmierci. W źródłach brakuje zgodności odnośnie do daty jego zgonu.

Eberhard Schöngarth (22 IV 1903–16 V 1946) – szef SD oraz Policji Bezpieczeństwa m.in. w Krakowie i Hadze. Dopuszczał się licznych zbrodni, głównie na Żydach i Polakach. Po wojnie został aresztowany przez aliantów i skazany na karę śmierci, jednak nie za ludobójstwo, lecz za zabójstwo alianckiego jeńca wojennego z 1944 r. Wyrok wykonano w Hameln.

Wilhelm Stuckart (16 XI 1902–15 XI 1953) – sekretarz stanu w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych III Rzeszy. Współtwórca tzw. ustaw norymberskich i ogromny zwolennik „ochrony rasowej” Niemców. Od maja 1945 r. był internowany. Przed trybunałem w Norymberdze wyparł się wiedzy na temat istnienia niemieckich obozów zagłady. Ostatecznie w 1949 r. otrzymał symboliczną karę 3 lat i 10 miesięcy więzienia, jednak nie trafił za kraty; na poczet kary zaliczono mu czas aresztowania. Zginął w wypadku samochodowym.

Więcej informacji dostępnych jest na załączonej infografice, kliknij poniżej aby zobaczyć ją w dużej rozdzielczości: