Enigma i Marian Rejewski | #M2WSwirtualnie

W ramach akcji #M2WSwirtualnie poznajcie historię Mariana Rejewskiego, który złamał szyfr Enigmy. Egzemplarz niemieckiej maszyny szyfrująco-deszyfrującej znajduje się na wystawie głównej Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku.

Maszynę szyfrująco-deszyfrującą Enigma zaczęto wykorzystywać w latach dwudziestych XX w., najpierw w handlu, następnie w wojsku niemieckim i innych niemieckich instytucjach państwowych.

W związku z nowym wyzwaniem Biuro Szyfrów Oddziału II Sztabu Głównego Wojska Polskiego zorganizowało w 1929 r. tajny kurs kryptologii na Uniwersytecie Poznańskim. Wśród jego słuchaczy był kończący studia matematyczne Marian Rejewski. Rejewski przerwał ten kurs, ale już w 1930 r. zaczął pracę w poznańskiej filii Biura Szyfrów. W 1932 r. placówkę zlikwidowano i wszystkie prace kryptologiczne przeniesiono do Warszawy. Jeszcze w grudniu  tego samego roku Rejewski dokonał przełomowego odkrycia. Udało mu się złamać kod Enigmy. Do tamtej pory uważano to za niemożliwe. Dzięki wynikom pracy Mariana Rejewskiego, Henryka Zygalskiego i Jerzego Różyckiego, Polacy byli w stanie odczytywać nawet 75% przechwyconych depesz niemieckich, a także zbudować replikę Enigmy. W lipcu 1939 r. wobec zbliżającego się zagrożenia wojną, polski wywiad zaprosił do podwarszawskich Pyr przedstawicieli francuskich i brytyjskich służb kryptologicznych. Przekazano wtedy gościom pełną dokumentację wyników prac zespołu Rejewskiego.

We wrześniu 1939 r. Rejewski ewakuował się do Rumunii, stamtąd przedostał się do Francji i kontynuował prace kryptologiczną. Po klęsce Francuzów w 1940 r. został skierowany do tajnego ośrodka radiowywiadowczego „Cadix” położonego w nieokupowanej części Francji. Po zajęciu jej przez Niemców, w 1943 r. wrócił przez Hiszpanię do Wielkiej Brytanii, gdzie dostał przydział do radiowywiadu Polskich Sił Zbrojnych. W wyniku decyzji politycznych został odsunięty przez Brytyjczyków od prac na Enigmą. Po wojnie wrócił do kraju, gdzie z racji sytuacji politycznej nie upubliczniał swojej współpracy z przedwojennym wywiadem polskim. Jego dokonania ujrzały światło dzienne dopiero pod koniec jego życia. Zmarł w 1980 r.

Osiągnięcie Rejewskiego stanowi jeden z największych wkładów Polaków w zwycięstwo nad Niemcami i uratowało dziesiątki tysięcy istnień ludzkich.

Czterowirnikowa maszyna szyfrująco-deszyfrująca Enigma M4 z łącznicą

Egzemplarz prezentowany na wystawie głównej Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku to Enigma M4 używany przez Kriegsmarine. Modele tego typu od 1942 r. były na wyposażeniu marynarki. Jest to urządzenie czterowirnikowe, z łącznicą kablową, umieszczone w drewnianej obudowie transportowej. Łącznice wprowadzono w Enigmie wojskowej jeszcze w latach trzydziestych. Znacznie zwiększały ilość kombinacji szyfru i utrudniały łamanie kodu. Podobnie zwiększało ilość kombinacji zastosowanie czwartego wirnika. Uczyniono tak w modelach dla Kriegsmarine i Luftwaffe. Używająca tego egzemplarza jednostka niemieckiej marynarki wojennej stacjonowała w Norwegii. Został on w 1945 roku celowo uszkodzony przez Niemców, aby oddziały alianckie nie mogły z niego korzystać.

Zbiory MIIWŚ (dar Forsvarsmuseet, Oslo)