83. Rocznica pierwszej deportacji w głąb ZSRS - zajęcia edukacyjne

Dziś, 10 lutego, w Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku odbyły się zajęcia pt. „Na nieludzkiej ziemi...”, poświęcone losom obywateli II RP przymusowo i brutalnie przesiedlanych przez władze sowieckie w głąb ZSRS.

W mroźną noc (blisko −40 °C) z 9 na 10 lutego 1940 r. rozpoczęła się pierwsza fala deportacji Polaków ze wschodnich województw II RP, zaanektowanych po 17 września 1939 r. przez Związek Sowiecki. W grupie blisko 140 tys. zesłańców znaleźli się głównie wojskowi i cywilni osadnicy, pracownicy służby leśnej oraz państwowi i samorządowi urzędnicy. Ci, którzy przetrwali dramatyczną kilkutygodniową podróż w bydlęcych wagonach, rozpoczęli wyczerpującą pracę w kopalniach i przy wyrębie tajgi na dalekiej północy europejskiej części ZSRS.

Przyjmuje się, że od lutego 1940 r. do czerwca 1941 r. zorganizowano cztery masowe deportacje. W ich rezultacie w głąb Związku Sowieckiego wywieziono nie mniej niż 320 tys. obywateli Polski. Ekstremalny klimat, wyczerpująca praca, prymitywne warunki zamieszkania, głód i choroby, a także terror nadzorców z NKWD spowodowały, że wielu deportowanych pozostało tam na zawsze. Ich ciała spoczywają w często bezimiennych mogiłach na prowizorycznych cmentarzach.

W zajęciach wzięli udział uczniowie Zespołu Szkół Łączności w Gdańsku. Młodzież miała okazję zapoznać się z unikatowymi eksponatami i fotografiami świadczącymi o gehennie Polaków.

Wśród przedstawionych przedmiotów znalazły się pamiątki po Antonim Jagielskim, które zobrazowały warunki życia i pracy na zesłaniu. Jednym z eksponatów, który najbardziej zaskoczył uczniów, była kora brzozowa wykorzystywana do dokumentowania rodzinnych przeżyć. Należała do Bogusławy Sałęgi, wdowy po majorze WP zamordowanym w Katyniu, zesłanej wraz z synami na kazachskie stepy. Uczniom pokazano jej rysunki obrazujące warunki życia w zesłańczej izbie, roślinność i inne elementy miejscowego krajobrazu. Tego typu twórczość miała wielkie znaczenie psychologiczne dla osób deportowanych. Innymi ważnymi pamiątkami, z którymi zapoznali się uczniowie, były listy i kartki pocztowe, wyczekiwane z niecierpliwością przez bliskich pozostałych na okupowanych ziemiach polskich. Były dla nich dowodami tlącego się jeszcze życia zesłańców. Zainteresowanie uczniów wzbudziła także drewniana forma do wyrobu bloczków (tzw. samanów) służących do budowy domów i zabudowań gospodarczych w Kazachstanie. Do ich produkcji używano mieszanki gliny i słomy, często z dodatkiem krowiego nawozu. Pozyskaną w ten sposób wilgotną masę udeptywano stopami w drewnianych formach, a gotowe bloki suszono na słońcu.

W drugiej części zajęć uczestnicy pod opieką edukatora udali się na wystawę główną. Tam zapoznali się z wybranymi sekcjami dokumentującymi etapy i procesy sowieckiej polityki okupacyjnej wobec polskiej ludności.

Zachęcamy do zapoznania się z innymi zajęciami i warsztatami edukacyjnymi.