10 lutego 1940 roku mija 80 lat od dnia pierwszej deportacji obywateli polskich na Wschód
fot. Obywatele polscy deportowani w głąb Związku Sowieckiego, 1940 r. (zbiory MIIWŚ)
W dniu 10 lutego 1940 roku przeprowadzono pierwszą, na masową skalę, deportację ludności polskiej z terenów II Rzeczpospolitej, okupowanych przez Związek Sowiecki.
Decyzja o przesiedleniach osób, które mogłyby stanowić źródło oporu przeciwko władzy okupanta została podjęta na spotkaniu Rady Komisarzy Ludowych i Biura Politycznego WKP (b) w 1939 r. Wobec Polaków i obywateli II Rzeczpospolitej przeprowadzono w latach 1940-1941 cztery akcje wywózki na Wschód: 10 lutego 1940 r., 13 kwietnia 1940 r., 29 czerwca 1940 r. (w tym wypadku była to wywózka „specjalnych osadników-uchodźców”, pochodzenia żydowskiego) i na przełomie maja-czerwca 1941 r.
Warunki deportacji, przeprowadzonej od dnia 10 lutego 1940 r., należały do najcięższych, m.in. ze względu na niską temperaturę (blisko -35oC). Wysiedlanie odbywało się w ciągu jednego dnia, transporty na Wschód szły koleją przez blisko miesiąc, następnie deportowani obywatele polscy na różne sposoby, nierzadko na własną rękę, musieli dotrzeć do miejsc przeznaczenia. Doskwierał im głód, uporczywe zimno, brak higieny oraz liczne choroby. Wszystko to odbywało się przy brutalnej postawie funkcjonariuszy NKWD, co prowadziło do licznych zgonów.
W wyniku pierwszej deportacji, która dotknęła osadników wojskowych, cywilnych i leśników, przesiedlono ok. 140 tys. osób.
Szacunki dotyczące łącznej liczby przesiedlonych obywateli polskich na Wschód z terenów II Rzeczpospolitej są nieścisłe. Wedle badań historyków z pewnością było to nie mniej niż 320 tys. osób, z czego zdecydowaną większość stanowili Polacy.
Zachęcamy do zapoznania się z publikacją D. Panto, pod tytułem: Deportacje Polaków i obywateli polskich do Kazachstanu w latach 1936-1941. Informacja o spotkaniu autorskim w dniu 12 lutego 2020 r. tutaj
W ramach cyklu KINOHISTORIA Muzeum II Wojny Światowej przygotowało w dniu 9 lutego 2020 r. pokaz filmu Pamięć jest naszą ojczyzną.
Podczas wydarzenia zaprezentowany został również krótki film zrealizowany przez Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku, którego tematem są losy dzieci deportowanych podczas wojny na Syberię.