Wolne Miasto Gdańsk

Po zakończeniu I wojny światowej od stycznia 1919 r. obradowała Konferencja Pokojowa w Paryżu. Powołała do życia Wolne Miasto Gdańsk. Formalnie jego funkcjonowanie regulował Traktat Wersalski podpisany 28 czerwca 1919 r. W myśl postanowień traktatu, protektorat nad powstałym Wolnym Miastem miała sprawować Liga Narodów. Artykuł 104 traktatu zapowiadał zawarcie konwencji regulującej szczegółowo prawa Polski w Wolnym Mieście. Przedstawiciele Polski i Gdańska podpisali ją w Paryżu 9 listopada 1920 roku.

Konwencja zapewniała Rzeczpospolitej prawo do strefy wolnocłowej w porcie gdańskim, natomiast całe Wolne Miasto miało być objęte polską granicą celną. Rządowi polskiemu miano zagwarantować prawo do korzystania z dróg wodnych, portu, urządzeń portowych, sieci kolejowej, poczty, telefonów i telegrafów, umożliwiających prawidłowe funkcjonowanie obsługi handlowej kraju za pośrednictwem portu Gdańskiego. Gwarancje obejmowały również poszanowanie praw obywatelskich ludności polskiej. Władze Polski miały reprezentować, zarówno interesy Wolnego Miasta, jak i jego obywateli na arenie międzynarodowej.

Prawa Polski do portu

Na mocy postanowień traktatu wersalskiego, Polska uzyskała dostęp do portu na terenie Wolnego Miasta Gdańska. Dokumentami precyzującymi zasady korzystania z portu gdańskiego i dającymi Polsce w tym zakresie dodatkowe gwarancje, a także regulującymi formalne stosunki polsko-gdańskie były: Konwencja Paryska z listopada 1920 r. i Umowa Warszawska z października 1921 r.

Port w służbie Polski

W pierwszej połowie 1919 r., trudna sytuacja aprowizacyjna w powojennej Polsce, zmusiła władze do zakupu żywności w Stanach Zjednoczonych. Była ona transportowana drogą morską do Gdańska. W tym czasie nie zapadły jeszcze decyzje co do statusu prawnego Gdańska, w związku z czym Polska nie mogła posiadać tam oficjalnych przedstawicieli. Założono więc oddział Amerykańskiej Misji Żywnościowej w Gdańsku. Misja zajmowała się rozładunkiem transportów i ich ekspedycją drogą wodną lub koleją w głąb Polski. Tranzyt żywności napotykał na liczne trudności ze strony władz gdańskich.