#WojenniPolitycy - Winston Churchill (1874–1965)
Winston Churchill – dwukrotny premier Zjednoczonego Królestwa. Polityk, który zasadniczo przyczynił się do zwycięstwa Wielkiej Brytanii w II wojnie światowej. W czasie spotkań wielkiej trójki współdecydował o powojennych losach Polski, Europy i świata.
Winston Leonard Spencer Churchill urodził się 30 listopada 1874 r. w Blenheim Palace niedaleko Oksfordu w Anglii w rodzinie arystokratycznej. W 1895 r. zakończył elitarną Royal Military Academy w Sandhurst i rozpoczął służbę w 4. Królewskim Pułku Huzarów. Wkrótce potem, jako niezależny korespondent, jeździł na Kubę, Bałkany, do Indii i do Afryki. W 1899 r. wziął udział w wojnie burskiej, podczas której został ranny i wzięty do niewoli. Udało mu się jednak w brawurowy sposób uciec, dzięki czemu stał się szerzej znany. Na fali zdobytej popularności wybrano go do parlamentu brytyjskiego. W 1906 r. objął pierwsze ważne stanowisko – podsekretarza stanu ds. kolonii, a w 1911 r. został pierwszym lordem Admiralicji.
Podczas I wojny światowej sprawnie kierował brytyjską marynarką wojenną, doprowadzając do blokady morskiej Niemiec. Dopiero klęska alianckiego korpusu interwencyjnego pod Gallipoli w Turcji zmusiła go do podania się do dymisji. W 1919 r. został ministrem wojny. W tym czasie wydał armii brytyjskiej rozkaz interwencji skierowanej przeciw bolszewikom w Rosji. Wielka Brytania wysłała wówczas kilka tysięcy żołnierzy do Władywostoku, Murmańska oraz na Kaukaz. Brytyjczycy kierowali pomoc wojskową także Białej Armii walczącej z władzą Sowietów.
Przez większość lat trzydziestych Churchill nie pełnił funkcji państwowych. Mocno natomiast krytykował ugodową politykę Neville’a Chamberlaina względem poczynań Hitlera. Uważał, że szantażowi nie należy ulegać i trzeba twardo stać w obronie swoich interesów – a interesem Zjednoczonego Królestwa było powstrzymanie niemieckiej ekspansji. Krytyka polityki appeasementu zjednała mu przychylność części brytyjskiego społeczeństwa. W 1939 r. Chamberlain zdecydował się mianować Churchilla ministrem bez teki w swoim rządzie. Wkrótce ponownie objął stanowisko pierwszego lorda Admiralicji.
Po wybuchu II wojny światowej, gdy polityka ustępstw Chamberlaina okazała się całkowicie nieskuteczna, a kolejne niemieckie zwycięstwa w Europie doprowadziły do spadku poparcia dla jego rządów, wpływy Churchilla zaczęły rosnąć. 10 maja 1940 r., w dniu ataku Niemiec na Francję, król Jerzy VI powierzył mu misję formowania nowego gabinetu. Nastroje ugodowe wśród Brytyjczyków zanikły niemalże całkowicie. Dominowały hasła walki do samego końca – pomimo klęski Francji i niemal całkowitej dominacji niemieckiej machiny wojennej w kontynentalnej Europie. Churchill doskonale wykorzystał te nastroje. Jego słowa: „I have nothing to offer but blood, toil, tears and sweat” („Nie mam nic do zaoferowania prócz krwi, trudu, łez i potu”) stały się wyznacznikiem jego polityki wojennej. W sierpniu 1940 r. rozpoczęła się bitwa o Anglię. Nieugięta postawa Churchilla podtrzymywała wolę walki Brytyjczyków. Dzięki bohaterstwu i poświęceniu pilotów brytyjskich, polskich i pochodzących z innych krajów sojuszniczych Luftwaffe poniosło pierwszą klęskę w czasie II wojny światowej.
Mimo brytyjskich porażek w Grecji i północnej Afryce pozycja Churchilla pozostała niezachwiana. Dzięki pertraktacjom i osobistym znajomościom stopniowo wciągał do wojny Stany Zjednoczone, które zobowiązały się wesprzeć program zbrojeniowy poprzez tzw. Lend-Lease Act. Po zaatakowaniu Związku Sowieckiego przez Niemcy 22 czerwca 1941 r. Churchill wystosował do Stalina list z zapewnieniem o absolutnym poparciu. Tym samym ZSRS znalazł się w gronie aliantów, mimo że jeszcze niedawno ramię w ramię z Niemcami dokonał ataku na Polskę, a także rozpoczął wojnę z Finlandią, zagarnął kraje bałtyckie oraz rumuńską Besarabię. W grudniu tego samego roku do konfliktu przystąpiły Stany Zjednoczone, zaatakowane przez Japonię. Tak powstała wielka trójka – Churchill, Stalin i Roosevelt.
Stosunek Churchilla do sprawy polskiej był pochodną bezwzględnej, imperialnej polityki brytyjskiej. Po wybuchu niemiecko-sowieckiej wojny naciskał na porozumienie się rządu polskiego z ZSRS, bez oglądania się na interes Rzeczpospolitej, która Związek Sowiecki traktowała za najeźdźcę okupującego połowę terytorium państwa. Później wywierał bezceremonialną presję w celu uzyskania ustępstwa Polski w sprawie granicy wschodniej i zgody na powstanie rządu zdominowanego przez komunistów.
Churchill brał udział w spotkaniach wielkiej trójki, na których decydowano o przyszłych losach Europy i świata: w Teheranie pod koniec 1943 r., w Jałcie na początku 1945 r. i w Poczdamie latem 1945 r. W trakcie tej ostatniej konferencji Churchilla od 28 lipca 1945 r. zastępował nowy premier Wielkiej Brytanii Clement Attlee (lider Partii Pracy, która wygrała wybory). Stany Zjednoczone reprezentował w Poczdamie nowy prezydent Harry Truman. Na konferencjach tych zadecydowano o najważniejszych militarnych operacjach oraz powojennym porządku. Churchill był zwolennikiem strategicznych działań w basenie Morza Śródziemnego, jednak jego plany stworzenia frontu na Bałkanach, otwierającego aliantom drogę do Europy Środkowej, zakończyły się niepowodzeniem. Ponieważ brytyjski przywódca był zależny od wsparcia wojskowego Stanów Zjednoczonych, jego pozycja podczas negocjacji była najsłabsza. Podczas obrad wielkiej trójki Churchill nie mógł przełamać oporu Stalina popieranego przez Roosevelta. Przywódca ZSRS nie dopuszczał możliwości alianckiej akcji na obszarze, który sam chciał zagarnąć do własnej strefy wpływów. Prezydent Roosvelt pisał o Churchillu w trakcie konferencji w Teheranie: „Ilekroć premier Anglii dowodził konieczności uderzenia na Bałkany, było zupełnie jasne dla każdego na sali, co miał istotnie na myśli. Że przede wszystkim chciał wbić nóż w środkową Europę, żeby nie dopuścić Armii Czerwonej. Stalin to rozumiał, ja to rozumiałem, każdy to rozumiał”.
W lipcu 1945 r. Churchill cofnął uznanie dla legalnego rządu RP na uchodźstwie w Londynie. co było następstwem jego polityki pozbawionej sentymentów. Odciął się tym samym od gwarancji udzielonych Polsce przed wojną, skazując ją na sowiecką okupację i komunizację na najbliższe kilkadziesiąt lat. Po wojnie i wyborczej porażce Partii Konserwatywnej Churchill przeszedł do opozycji. Podczas przemówienia w Fulton w 1946 r. po raz pierwszy użył sformułowania „żelazna kurtyna” na określenie sowieckiej dominacji w Europie Środkowej i Wschodniej.
W 1951 r. Partia Konserwatywna znów powróciła do władzy, a Churchill ponownie został premierem. W tym czasie nadal popierał politykę amerykańską, jednocześnie próbując ratować, traconą stopniowo, potęgę Wielkiej Brytanii. Pogarszający się wciąż stan zdrowia zmusił go do ustąpienia ze stanowiska w kwietniu 1955 r. Churchill wycofał się z życia publicznego i poświęcił się publikowaniu kolejnych książek. Wcześniej, w 1953 r., szczególny sukces przyniosła mu jego 6-tomowa historia II wojny światowej, za którą otrzymał literacką Nagrodę Nobla. Winston Churchill zmarł 24 stycznia 1965 r. w Londynie z powodu udaru mózgu. Pogrzeb zgromadził wielu dostojników z całego świata i tłumy Brytyjczyków. Pochowany został, zgodnie ze swoim życzeniem, w pobliżu miejsca swoich urodzin, na skromnym cmentarzu przy St. Martin’s Church w Bladon.
