Wernisaż wystawy "Wielki głód w Kazachstanie (Aszarszyłyk). Historia nieznana."
18 maja 2023 roku w Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku odbył się wernisaż wystawy "Wielki głód w Kazachstanie (Aszarszyłyk). Historia nieznana.". Wydarzenie towarzyszyło III posiedzeniu Polsko-Kazachstańskiej Komisji Historycznej.
Zebranych przywitał dyrektor Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku – dr hab. Grzegorz Berendt, członek prezydium Polsko–Kazachstańskiej Komisji Historycznej, który na wstępie powiedział:
Ostatnie 6 lat, to czas intensywnych spotkań, rozmów, współpracy w różnych wymiarach, też współpracy polegającej na zapoznawaniu się z materiałami, które są w archiwach Kazachstanu. Dotyczą one nie tylko losów polskich obywateli (...), których zesłano po 1936 roku do Kazachstanu, ale obejmują też informacje o losach rodzimej ludności tego wielkiego wspaniałego kraju. Informacje o dramatycznych wydarzeniach z lat 30, z okresu II wojny światowej, ale też o tym jak już w okresie carskiego imperium niszczono strukturę społeczną Kazachstanu. Odbierając majątek, zabierając ziemię doprowadzano do tego, że zamożni niegdyś Kazachowie stawiali się, jeszcze przed I wojną światowa, coraz bardziej biedni na swojej własnej ziemi. Natomiast dopełnienie tych destrukcyjnych procesów, które zachodziły od XIX wieku do pierwszej wojny światowej, stanowiły eksperymenty sowietów, którzy postanowili zniszczyć tradycyjną strukturę społeczną w Kazachstanie, system gospodarczy Kazachstanu, dostosowany do warunków klimatycznych, glebowych na tym terenie.
(...) Proszę Państwa, głodu w takiej skali, sztucznie wywołanego, w kontekście innych państw, innych narodów nie znam. Naród polski nie doświadczył tego typu tragedii na przestrzeni 1000 lat swoich dziejów. Tym bardziej, uznałem że musimy naszym rodakom, ale też cudzoziemcom, gościom muzeum opowiedzieć o tej tragedii i w pewnym sensie stać się takim mostem, pasem transmisyjnym wiedzy o tragicznym doświadczeniu narodu kazachskiego.
Głos zabrał także dyrektor Muzeum Pamięci Sybiru, przewodniczący (od strony polskiej) Polsko–Kazachstańskiej Komisji Historycznej – prof. dr hab. Wojciech Śleszyński:
Spotkaliśmy się dzisiaj w Gdańsku w ramach trzeciego posiedzenia polsko-kazachstańskiej komisji (...) Trzeba pamiętać, że 50% osób deportowanych w latach 1940-1941 trafiło na teren dzisiejszego Kazachstanu. Materiał zgromadzony w otrzymanych (przyp. red.) archiwach jest nie do przecenienia. To pięć tomów dokumentów, które w tej chwili opracowujemy. Ktoś może powiedzieć, tomów przeznaczonych tylko i wyłącznie dla historyków, naukowców. Nie proszę Państwa, z tych dokumentów będą korzystać także zwykli obywatele, potomkowie Sybiraków; bo chodzi nam też o to, aby właśnie oni dowiedzieli się jaki los spotkał ich przodków.
Następnie dyrektor Muzeum II Wojny Światowej i dyrektor Muzeum Pamięci Sybiru symbolicznie wręczyli, na ręce prezesa Zarządu Głównego Związku Sybiraków w Polsce – Kordiana Borejki, pierwszy dokument pozyskany dzięki dotychczasowej współpracy ze stroną kazachstańską, na którym zapisane jest co rodzina Pana Kordiana mogła zabrać ze sobą w momencie deportacji. To dokument sporządzony przez urzędnika NKWD.
Kolejno wypowiedział się dyrektor Instytutu Historii i Etnologii przy Komitecie Nauki Ministerstwa Edukacji i Nauki Republiki Kazachstanu w Ałmaty, przewodniczący (od strony kazachstańskiej) Komisji – prof. dr hab. Ziyabek Kabuldinov:
Bardzo dziękuje polskim historykom, naszym kolegom, że pomogli przenieść pamięć historyczną o tych bardzo ciężkich czasach (…) W ciągu trzech lat naród kazachski stracił połowę swojej ludności, w ciągu dwóch-trzech lat na terenie Kazachstanu oczyszczono te obszary z ludności kazachstańskiej i zaczęli tam napływać pierwsi przesiedleńcy. Pierwsi byli Polacy - 45 tysięcy rodzin Polaków (…) w ciągu następnych 10 lat do Kazachstanu trafili przedstawiciele 61 narodów, to było ponad milion osób (…) Nasze archiwa świadczą o tym, że Kazachowie dzielili się ostatnim kawałkiem chleba z Polakami, swoim maleńkim ogniskiem domowym i to świadczy o tym, że był to był początek tej wielkiej przyjaźni.
Ekspozycja opowiada o Wielkim Głodzie w Sowieckim Kazachstanie. Wielki Głód w Kazachstanie, stał się dla republiki katastrofą demograficzną. W latach 1930–1933 wskutek kolektywizacji, rozkułaczenia, represji i głodu zmarło co najmniej 1 mln 200 tys. osób, co daje ok. ⅓ wszystkich mieszkańców kraju. Tragedia ta jeszcze długo rzutowała na historię i demografię Kazachów, a jej przebieg dopiero teraz jest badany. Pojawiła się wreszcie możliwość opowiedzenia o tym światu. Opustoszały kraj w połowie lat 30. XX wieku Józef Stalin postanowi wypełnić deportowanymi narodami, w tym obywatelami polskimi, potrzebne były bowiem ręce do pracy w licznych zakładach i kopalniach. Spirala terroru nakręcała kolejne tragedie.
Wystawa "Wielki głód w Kazachstanie (Aszarszyłyk). Historia nieznana" została zaaranżowana na 16 planszach i prezentuje unikatowy materiał fotograficzny i ikonograficzny. Przedstawia Kazachstan od XIX do połowy XX wieku. Opisuje w szczególności historię Wielkiego Głodu, na tym obszarze przypadającą na lata 30-te, w wyniku którego zmarło 1,2 mln osób.
Ekspozycję przygotowano we współpracy z Polsko-Kazachską Komisją Historyczną, Muzeum Pamięci Sybiru, Centralnym Archiwum Państwowym Kinematografii – Dokumenty Fotograficzne i Nagrania Dźwiękowe, Ałmaty, Kazachstan, Państwowym Archiwum obwodu pawłodarskiego.
Twórcami wystawy są: główny specjalista Działu Naukowego MIIWŚ – dr Dmitriy Panto oraz dr Jerzy Rohoziński.
Wystawa jest bezpłatna i dostępna dla zwiedzających do 30 czerwca 2023 roku na poziomie -3 w MIIWŚ.
