Utworzenie obozu dla dzieci w Łodzi (11 grudnia 1942 r.)

Obóz prewencyjny dla młodych Polaków Policji Bezpieczeństwa w Łodzi został utworzony 11 grudnia, na obszarze wydzielonym z łódzkiego getta.

Powstanie obiektu wiązało się z decyzją Heinricha Himmlera z 28 listopada 1941 roku, w nawiązaniu do zarządzenia o rozdziale Polaków od Niemców na okupowanych ziemiach. W uzasadnieniu koncepcji powstania obozów dla dzieci Himmler głosił:

„Na naszych wschodnich terenach Niemiec, szczególnie w „Okręgu Warty”, zaniedbanie młodzieży polskiej rozwinęło się poważnie i stanowi groźne niebezpieczeństwo dla młodzieży niemieckiej. Przyczyny tego zaniedbania leżą przede wszystkim w nieprawdopodobnie prymitywnym standardzie życia Polaków. Wojna rozbiła wiele rodzin, a uprawnieni do wychowywania nie są w stanie spełniać swych obowiązków, polskie zaś szkoły zamknięto. Stąd też dzieci polskie, wałęsające się bez jakiegokolwiek nadzoru i zajęcia, handlują, żebrzą, kradną, stając się źródłem moralnego zagrożenia dla młodzieży niemieckiej.”

Pierwszych więźniów przetransportowano do obiektów przy ul. Przemysłowej 11 grudnia 1942 roku. Na terenie obozu, wedle zarządzenia Głównego Urzędu Bezpieczeństwa Rzeszy, mogli przebywać „przestępcy lub dzieci zaniedbane od 8 do 16 roku życia”. Bardzo często były to dzieci osierocone i bezdomne, na skutek zabicia rodziców lub ich wywózki na roboty do Niemiec. Osobną grupą były dzieci więźniów politycznych, skazanych przez niemiecki sąd na okupowanych ziemiach. Czasowo przetrzymywano przy ul. Przemysłowej dzieci młodsze, nawet w wieku 2 lat. Wszystkie dzieci od 6 do 16 roku życia, przebywające w obozie, miały obowiązek podjęcia pracy w warsztatach na terenie obozu. Wyrabiano buty ze słomy, skórzane elementy plecaków czy paski do masek gazowych. Dziewczęta pracowały w pralni, kuchni, zakładzie krawieckim czy ogrodzie. Za swoją pracę dzieci dostawały m.in. kromkę chleba i porcję czarnej kawy na śniadanie. Rzadko miały możliwość zmiany bielizny, a w trakcie funkcjonowania obozu miały miejsce epidemie duru brzusznego czy tyfusu.

Obiekt został wydzielony z terenu getta łódzkiego (kwartał pomiędzy ul. Górniczą, Bracką i Emilii Plater), ale formalnie nigdy nie stał się częścią Litzmannstadt Ghetto.

Przez obóz do dnia 19 stycznia 1945 r. przewinęło się kilka tysięcy więźniów. W momencie wyzwolenia obozu przy ul. Przemysłowej przebywało 800 dzieci. Dokładna liczba ofiar nie jest znana. Wedle szacunków mogło to być od 12 do 13 tys. osób.

Zdj. Plan obozu przy ul. Przemysłowej na bazie planu opracowanego przez Józefa Witkowskiego, autora książki: "Hitlerowski obóz koncentracyjny dla małoletnich w Łodzi", Warszawa 1975, s. 57 i n.