„Spotkania z historią”: rozmowa na temat książki „Granica polsko-niemiecka na Pomorzu (1920–1939): historia – pamięć – ślady w przestrzeni”

W czwartek (12 czerwca) o godz. 17.00 w ramach kolejnej odsłony cyklu „Spotkania z historią” serdecznie zapraszamy na rozmowę dotyczącą publikacji zbiorowej „Granica polsko-niemiecka na Pomorzu (1920–1939): historia – pamięć – ślady w przestrzeni” pod redakcją prof. Cezarego Obrachta-Prondzyńskiego. W dyskusji – oprócz redaktora książki – weźmie udział także Michał Matheja z Fzentrum – Centrum badań Mniejszości Niemieckiej, które wydało tom.

Wstęp wolny.

Do zobaczenia na spotkaniu!

Tematyka książki:

Książka jest efektem projektu badawczego zrealizowanego w latach 2021–2023 przez Instytut Kaszubski dzięki grantowi pozyskanemu z Centrum badań Mniejszości Niemieckiej w Opolu. Celem projektu było zbadanie i opisanie procesu kształtowania oraz funkcjonowania granicy polsko-niemieckiej z lat 1920–1939 między dwiema częściami Pomorza – prowincją Pommern a województwem pomorskim. Granicę tę można określić mianem granicy fantomowej bądź też reliktowej, stąd też kolejnym ważnym celem projektu było zbadanie, jakie „znaki” czy też „pozostałości” po tej granicy nadal funkcjonują w krajobrazie kulturowym Pomorza, a także w jaki sposób granica ta funkcjonuje w pamięci kulturowej mieszkańców tego regionu (jak się to przejawia w różnego rodzaju praktykach kulturowych oraz dyskursie publicznym). Istotnym celem było też zbadanie, czy osoby mieszkające na dawnej granicy posiadają świadomość faktu, w jaki sposób się to ujawnia, czy fakt ten jest pielęgnowany, czy może raczej jest czymś wstydliwym. A więc jakie są postawy, a jednocześnie czy i jaka jest wiedza związana z dawną granicą. Czy są też podejmowane jakieś praktyki związane z jej upamiętnieniem etc.   

Projekt i książka mają charakter interdyscyplinarny, łącząc perspektywę historyczną, terenowe badania socjologiczne, analizę kulturową oraz aspekt architektoniczny i urbanistyczny. Całość została opatrzona dużą ilością fotografii, dokumentów, map etc.

Książka ukazała się w języku polskim oraz niemieckim.

Biogram redaktora naukowego książki:

Prof. dr hab. Cezary Obracht-Prondzyński pracuje w Instytucie Socjologii UG (kierownik Zakładu Antropologii Społecznej oraz Pomorskiego Centrum Badań nad Kulturą), jest socjologiem, antropologiem i historykiem. Autor i współautor ponad 30 książek, redaktor ponad 20, kilkuset artykułów naukowych, popularnonaukowych, publicystycznych. Prezes Instytutu Kaszubskiego, przewodniczący Komitetu Socjologii PAN (2020-2024), członek-korespondent Polskiej Akademii Umiejętności (kierownik Stacji PAU w Gdańsku), członek Rady Doskonałości Naukowej (2024-2027), Laureat Nagrody Naukowej Miasta Gdańska im. Jana Heweliusza za rok 2017 w dziedzinie nauk humanistycznych i społecznych oraz Nagrody Miasta Krakowa im. Stanisława Vincenza (2023). Jest przewodniczącym Pomorskiej Rady Kultury, członkiem Kolegium Historyczno-Programowego Europejskiego Centrum Solidarności w Gdańsku, Rady Muzeum Krakowa oraz Rady Muzeum II Wojny Światowej. Przewodniczy radom Muzeum Zachodniokaszubskiego w Bytowie i Muzeum Gdańska, a także Radzie Programowej Narodowego Centrum Kultury i Nadbałtyckiego Centrum Kultury w Gdańsku. Ponadto wchodzi w skład Rady Programowej Ośrodka TVP w Gdańsku, Rady Fundacji Polsko-Niemieckie Pojednanie i Rady Programowej Open Eyes Economy Summit, a także Pomorskiej Rady ds. Kobiet. Jest członkiem Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego, Polskiego Towarzystwa Socjologicznego, Gdańskiego Towarzystwa Naukowego i Towarzystwa Naukowego w Toruniu oraz kilku innych organizacji społecznych.

Biogramy współautorów książki:

prof. dr hab. Cezary Obracht-Prondzyński – historyk, socjolog i antropolog, specjalizuje się w historii oraz badaniach kultury Pomorza, Instytut Socjologii UG, prezes Instytutu Kaszubskiego
prof. dr hab. Wojciech Skóra – pracuje na Uniwersytecie Pomorskim w Słupsku, gdzie kieruje Zakładem Historii XX Wieku. Poza badaniami nad wywiadem wojskowym Drugiej Rzeczypospolitej zajmuje się dziejami dyplomacji w XX wieku oraz historią najnowszą Pomorza (Zachodniego i Nadwiślańskiego). Opublikował książkę o działalności wywiadu polskiego w Wolnym Mieście Gdańsku i kilkanaście artykułów naukowych na ten temat
dr Karolina Ciechorska-Kulesza – socjolog, specjalizująca się w socjologii przestrzeni, tożsamości lokalnej i regionalnej oraz animacji kultury, Instytut Socjologii UG
dr Magdalena Sacha – germanistka, zajmuje się problematyką pamięci, muzealnictwem regionalnym, reformacją, Zakład Kulturoznawstwa, Wydział Filologiczny UG 
dr Bartosz Macikowski – architekt i urbanista, specjalizuje się w architekturze Pomorza, Katedra Historii, Teorii Architektury i Konserwacji Zabytków, Wydział Architektury PG

W czasie spotkania zaprezentujemy także działalność Fzentrum – Centrum badań Mniejszości Niemieckiej, które wydało prezentowaną książkę. O funkcjonowaniu instytucji opowie jej dyrektor, dr Michał Matheja.

Krótko o działalności Fzentrum – Centrum badań Mniejszości Niemieckiej:

Centrum Badań Mniejszości Niemieckiej zostało założone przez pięć organizacji mniejszościowych w 2016 r. Jego podstawowym zadaniem jest wypełnienie jednego z zapisów polsko-niemieckiego Wspólnego Oświadczenia Okrągłego Stołu z 2011 r., przewidującego powołanie „komórki, która, działając na bazie naukowej, podejmie i będzie koordynowała badania dotyczące mniejszości niemieckiej, jej historii i dziedzictwa kulturowego".

W 2020 r. Centrum uruchomiło biuro w Opolu i zainicjowało sześć studiów badawczych. Ich przeprowadzenia podjęły się instytucje naukowe z różnych regionów Polski. Od początku swojej działalności CBMN podjęło intensywną działalność wydawniczą. W ramach serii „Monografie i studia”, „Materiały i źródła” oraz rocznika zatytułowanego „Doppelpunkt” ukazało się już ponad 20 pozycji polsko- lub niemieckojęzycznych, w tym publikacje podsumowujące zrealizowane już badania oraz tomy pokonferencyjne.

W ramach Centrum funkcjonuje też Archiwum Mniejszości Niemieckiej gromadzące zbiory organizacji oraz osób prywatnych. Informacja o zasobach dostępna jest w Otwartym Systemie Archiwizacyjnym, udostępnianym przez Centrum Archiwistyki Społecznej.

Biogram dyrektora Fzentrum – Centrum badań Mniejszości Niemieckiej:

Michał Matheja (ur. 1968) – absolwent Politechniki Opolskiej, wieloletni pracownik Wydziału Budownictwa Politechniki Śląskiej, doktor nauk technicznych. W latach 2016–2020 koordynator projektu „Centrum Badań Mniejszości Niemieckiej”, realizowanego początkowo w ramach Domu Współpracy Polsko-Niemieckiej. Od 2016 r. do chwili obecnej prezes stowarzyszenia o takiej samej nazwie. Członek Rady Kuratorów Górnośląskiego Centrum Kultury i Spotkań im. Eichendorffa w Łubowicach.

Data: 12.06.2025 r. (czwartek), g. 17.00
Miejsce: Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku (plac W. Bartoszewskiego 1), sala konferencyjna na poziomie -3
Wstęp wolny