Skarga Rzecznika Praw Obywatelskich na zarządzenie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego
Dnia 20 października 2016 r. Rzecznik Praw Obywatelskich Adam Bodnar wniósł do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie skargę na zarządzenie Ministra Kultury z 6 września 2016 r. o połączeniu Muzeum II Wojny Światowej z nowoutworzonym Muzeum Westerplatte i Wojny 1939.
W swej skardze Rzecznik Praw Obywatelskich wskazuje na naruszenie przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego następujących aktów prawnych:
1. Ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej z 25 października 1991 r.
2. Ustawy o finansach publicznych z 29 sierpnia 2009 r.
3. Ustawy o muzeach z 21 listopada 1996 r.
4. Rozporządzenia Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z 9 maja 2008 r. w sprawie zakresu działania Rady do Spraw Muzeów
5. Ustawy – Prawo budowlane z 7 lipca 1994 r.
Zdaniem Rzecznika Praw Obywatelskich decyzja Ministra Kultury narusza również szereg postanowień Konstytucji RP w tym:
1.Wynikające z Preambuły zasady dialogu społecznego oraz pomocniczości, gwarantujące prawa obywateli i ich wspólnot
2.Zasadę zaufania obywateli do państwa i prawa (art. 2)
3. Prawo własności i prawa majątkowe władz samorządowych (art. 165)
4.Wolność korzystania z dóbr kultury (art. 6 i 73)
W uzasadnieniu skargi Rzecznik Praw Obywatelskich wskazuje między innymi, że Muzeum Westerplatte i Wojny 1939 zostało utworzone dla pozoru. Rzeczywistym celem wydania tego zarządzenia było doprowadzenie do likwidacji funkcjonującego od ośmiu lat Muzeum II Wojny Światowej i całkowita zmiana profilu powstałej w ten sposób instytucji muzealnej. Ponadto, zdaniem Rzecznika, podawana przez Ministra Kultury przyczyna połączenia Muzeum II Wojny Światowej z Muzeum Westerplatte i Wojny 1939 jest obiektywnie nieprawdziwa. Optymalne wykorzystanie potencjałów obu placówek, na które powołuje się Minister, nie mogło mieć miejsca, ponieważ w chwili wydania przez niego obwieszczenia, placówka muzealna pod nazwą Muzeum Westerplatte i Wojny 1939 nie dysponowała żadnym potencjałem, który mógłby zostać optymalnie wykorzystany. Zdaniem Rzecznika, tego rodzaju działania podważają zaufanie obywateli do państwa i prawa, a tym samym naruszają art. 2 Konstytucji RP.
W dalszej części uzasadnienia RPO wskazuje, że rozpoczęty przez Ministra proces tworzenia Muzeum Westerplatte i Wojny 1939 i połączenia go z Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku pociągnął za sobą nieuzasadnione wydatki Skarbu Państwa, co stanowiło naruszenie ustawy o finansach publicznych. Skarga stwierdza, że podjęte przez Ministerstwo Kultury działania stanowią podstawę do dokonywania wydatków publicznych, które ani nie są celowe ani też nie są oszczędne. Rzecznik Praw Obywatelskich zwrócił również uwagę na ryzyko cofnięcia przez Gminę Miasta Gdańsk darowizny nieruchomości, na której wybudowany został gmach Muzeum II Wojny Światowej, co może spowodować dalsze negatywne konsekwencje dla Skarbu Państwa.
Rzecznik Praw Obywatelskich wskazuje następnie, iż utworzenie przez MKiDN Muzeum Westerplatte i Wojny 1939 kolidować musi z działalnością istniejącego już Muzeum Historycznego Miasta Gdańska, którego jednym z oddziałów jest Wartownia Nr 1 na Westerplatte. Zdaniem Rzecznika, wyklucza to swobodne dysponowanie przez Ministerstwo Kultury całością tamtejszego obszaru i stanowić może pozbawioną podstaw prawnych ingerencję w sferę praw własnościowych samorządu terytorialnego, ponieważ Muzeum Historyczne Miasta Gdańska nie jest instytucją państwową, lecz samorządową. Tym samym decyzja Ministra Kultury stoi w sprzeczności z art. 165 ust. 1 Konstytucji RP, gwarantującym nienaruszalność własności władz samorządowych.
Rzecznik Praw Obywatelskich wykazuje dalej, że Minister Kultury nie dokonał konsultacji treści zarządzenia o połączeniu obu gdańskich placówek z Radą do Spraw Muzeów, mimo iż taki obowiązek nakłada na niego nie tylko ustawa o muzeach, ale również rozporządzenie MKiDN z 9 maja 2008 r. w sprawie szczegółowego zakresu działania Rady do Spraw Muzeów, sposobu powoływania jej członków oraz Przewodniczącego.
W końcowej części swej skargi Rzecznika Praw Obywatelskich dowodzi, że zarządzenie MKiDN narusza także art. 6 oraz art. 73 Konstytucji RP, które nakładają na organa władzy publicznej obowiązek tworzenia warunków do upowszechniania i równego dostępu do dóbr kultury, będącej źródłem tożsamości narodu polskiego, jego trwania i rozwoju, wszystkim obywatelom zapewniają zaś wolność korzystania z dóbr kultury. Zdaniem Rzecznika, zapowiedziane przez wielu darczyńców wycofanie przekazanych do Muzeum II Wojny Światowej najcenniejszych pamiątek rodzinnych w sytuacji, gdyby doszło do połączenia z Muzeum Westerplatte i Wojny 1939, skutkować będzie zubożeniem dziedzictwa narodowego, a tym samym ograniczać dostęp do dóbr kultury zamiast go upowszechniać.
Z powyższych względów Rzecznik Praw Obywatelskich wniósł o wstrzymanie wykonania zarządzenia Ministra Kultury ws. połączenia Muzeum II Wojny Światowej z Muzeum Westerplatte i Wojny 1939.
Poniżej przedstawiamy pełną treść skargi RPO na zarządzenie z dnia 6 września 2016 r.
