Początek eksterminacji pacjentów szpitala w Dziekance w ramach Aktion T4

W dniu 7 grudnia 1939 roku Niemcy, realizując operację o kryptonimie „T4”, rozpoczęli trwającą do stycznia 1940 roku akcję wymordowania 1200 pacjentów Krajowego Zakładu Psychiatrycznego w Dziekance (dzielnica Gniezna).

Akcja T4 to bezwzględny program realizowany na terenie III Rzeszy i ziem okupowanych, polegający na fizycznej eliminacji osób „niewartych życia”. Do takiej kategorii przypisywano osoby chore psychicznie, ale też z objawami padaczki, zapalenia mózgowego i wszystkie przebywające w zakładach opiekuńczych powyżej pięciu lat. Był to jeden z pierwszych programów masowej eksterminacji ludności, podczas którego opracowano technikę zbiorowych egzekucji, stosowaną później w obozach zagłady.

Jeszcze w trakcie kampanii wrześniowej w Sopocie Adolf Hitler spotkał się z dr Karlem Brandtem, Phillipem Bouhlerem i Leonardo Contim na spotkaniu, na którym przedstawił plan eksterminacji chorych z terenów III Rzeszy. Po zagarnięciu terytoriów zachodnich II Rzeczpospolitej ofiarami okupanta padli pacjenci szpitali m.in. w Świeciu czy Kocborowie.

Do zamordowania pacjentów ze szpitala w Dziekance przyczynił się Wiktor Ratka, lekarz psychiatra i zarazem dyrektor placówki. Pozostał na stanowisku w czasie okupacji, gdyż zadeklarował niemiecką narodowość. Za swoje działania został konsultantem medycznym Akcji T4 (od września 1941 roku). Za jego wskazaniem wybierano pacjentów do kolejno przeprowadzanych egzekucji. Od 1940 roku był członkiem SA, w 1943 r. wstąpił do NSDAP. Nigdy nie został osądzony za swoje zbrodnie.

Zdj. Herbert Lange, dowódca Sonderkommando Lange, odpowiedzialny za eksterminację szpitali psychiatrycznych na terenie Kraju Warty, w tym szpitala w Dziekance. Założyciel i komendant obozu zagłady Kulmhof.