Konferencja popularnonaukowa „Losy nauczycieli polskich w czasie II wojny światowej: ogląd historyczno-prawny i współczesne wyzwania pedagogiczne”
Jesienią 1939 r., równolegle z podbojem ziem Rzeczpospolitej, Niemcy rozpoczęli realizację planu eksterminacji polskich elit oraz depolonizacji, germanizacji i wyniszczania pozostałej części narodu. Polaków mordowano z powodu ich przynależności narodowej. Wśród ofiar wojennego i okupacyjnego terroru w pierwszych miesiącach po agresji III Rzeszy i ZSRS szczególne miejsce zajmuje elita państwa polskiego, w tym nauczyciele. W oczach okupantów było to środowisko zagrażające budowaniu niemieckiej „przestrzeni życiowej” i utrwalaniu sowieckiej rzeczywistości komunistycznej. Planową i systematyczną eksterminację bezpośrednią elit prowadzono z największą brutalnością pod dyktando rozkazu Hitlera o „zabijaniu bez litości i pardonu”. Na ziemiach okupowanych przez Niemców zmierzała ona do „politycznego oczyszczania gruntu” (politische Flurbereinigung) i „odpolszczania” (Entpolonisierung). Natomiast na obszarze zajętym przez Sowietów fizyczną likwidację przedstawicieli polskich elit prowadzono pod hasłami walki ze „szpiegami”, „burżuazyjną Polską” i „wrogami klasowymi”. W obu wypadkach zagłada przywódczego żywiołu służyła pozbawieniu Polaków tożsamości kulturowej i narodowej.
Podczas organizowanej w Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku konferencji popularno-naukowej tragiczne losy polskich nauczycieli po 1 września 1939 r. zostaną przedstawione na wybranych przykładach w kontekście historycznym i prawnym (panel 1).
Obraz ten zostanie uzupełniony o historyczno-pedagogiczną refleksję nad dotychczasowymi doświadczeniami oraz współczesnymi wyzwaniami w obszarze potrzeby konsekwentnego uwrażliwiania na kształtowanie tożsamości młodego pokolenia Polaków. Tożsamości, której istotnym aspektem jest pamięć o przodkach poddanych totalitarnemu terrorowi i poległych za przywiązanie do polskości (panel 2).
Referat otwierający tę część konferencji będzie poświęcony postaci prof. Mariana Walczaka (1923–2020). W ten sposób uczestnicy konferencji wyrażają swoje uznanie dla niestrudzonego badacza strat osobowych środowiska polskich nauczycieli w czasie II wojny światowej.
Konferencja popularnonaukowa
Losy nauczycieli polskich w czasie II wojny światowej:
ogląd historyczno-prawny i współczesne wyzwania pedagogiczne
organizator:
Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku
współorganizator:
Polskie Towarzystwo Pedagogiczne
Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku
5 października 2021 r.
sala kinowa (poziom -3), godz. 10.00
10.00
otwarcie konferencji:
dr hab. Grzegorz Berendt, prof. UG, p.o. dyrektor MIIWŚ
dr hab. Piotr Kostyło, prof. UKW, przewodniczący Polskiego Towarzystwa Pedagogicznego
Jerzy Walczak, syn prof. Mariana Walczaka
panel 1:
10.20–10.40
dr Marek Szymaniak, zastępca dyrektora ds. naukowych (Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku)
Niemiecka eksterminacja inteligencji polskiej w pierwszych miesiącach II wojny światowej (1939–1940)
10.40–11.00
Mateusz Kubicki (Instytut Pamięci Narodowej w Gdańsku)
Niemiecka eksterminacja nauczycieli polskich w Lesie Szpęgawskim (1939 r.)
11.20–11.40
dr Izabela Mazanowska (Instytut Pamięci Narodowej w Bydgoszczy)
Niemiecka eksterminacja nauczycieli polskich na Pomorzu Gdańskim jako element zbrodni pomorskiej 1939 r.
11.40–12.00
Wojciech Grott (Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku)
Niemiecka eksterminacja nauczycieli polskich na terenie Generalnego Gubernatorstwa (1939–1940)
12.00–12.20
prok. Mieczysław Góra (IPN-KŚZpNP w Bydgoszczy)
Śledztwa prowadzone przez IPN – Komisję Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w sprawach dotyczących niemieckich zbrodni dokonywanych na polskiej inteligencji jesienią 1939 r.
12.20–12.40
dr Dmitriy Panto (Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku)
Los nauczycieli polskich pod okupacją sowiecką w pierwszych miesiącach II wojny światowej (1939–1940)
12.40–13.10
przerwa kawowa
panel 2:
13.10–13.30
dr hab. Witold Chmielewski, prof. AIK (Academia Ignatianum w Krakowie)
Działalność związkowa i naukowa prof. Mariana Walczaka – badacza strat nauczycieli polskich w czasie II wojny światowej
13.30–13.50
dr Robert Sarnecki (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu)
Polskie Towarzystwo Pedagogiczne jako środowisko badań losów polskich nauczycieli
13.50–14.10
dr hab. Andrzej J. Sowiński (Akademia im. Jakuba z Paradyża w Gorzowie Wielkopolskim)
Przetrwać i zachować tożsamość. Pedagogia instytucji opiekuńczo-wychowawczych dla dzieci i młodzieży w Warszawie (1939–1945)
14.10–14.30
dr hab. Marek Rembierz, prof. UŚ (Uniwersytet Śląski w Cieszynie)
Nazistowska zbrodnia totalna: o antropologiczno-pedagogicznych aspektach eksterminacji polskich dzieci
14.30–14.50
dr Beata Kozaczyńska (Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny w Siedlcach)
Nauczyciele z dystryktu warszawskiego ratujący dzieci z Zamojszczyzny – byłych więźniów UWZ-Lager Zamosc (1942–1943)
14.50–15.10
dr hab. Piotr Kostyło, prof. UKW (Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy)
Heroizm i trauma. Pamięć o II wojnie światowej jako wyzwanie pedagogiczne
15.10
podsumowanie obrad:
dr hab. Piotr Kostyło, prof. UKW
dr Marek Szymaniak, zastępca dyrektora ds. naukowych MIIWS