Inauguracja II edycji Festiwalu Kultury Utraconej | Wernisaż Witkacy – dzieło utracone

Zapraszamy 29 kwietnia br. na inaugurację II edycji Festiwalu Kultury Utraconej – wydarzenie, dzięki któremu można zanurzyć się w utraconym świecie II Rzeczpospolitej i poznać jego fenomen. Z tej okazji przewidziano aż trzy wydarzenia skupiające się wokół twórczości Stanisława I. Witkiewicza „Witkacego”: prelekcję, wernisaż prac artysty oraz spektakl słowno-muzyczny.

29 kwietnia 2023
sobota godz. 18.00

Wernisaż Witkacy – dzieło utracone
Prelekcja: dr Przemysław Pawlak, Instytut Witkacego
Spektakl: Witkacy Tribute Ensemble – Wistość Rzeczy
Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku
sala konferencyjna im. Jana Olszewskiego / sala wystaw czasowych
WSTĘP BEZPŁATNY

„Nic w życiu nie jest takim, jak powinno – ale sam fakt egzystencji ma wartość wprost nieskończoną”, powiedział niegdyś Witkacy, którego wartość nieskończoną mają dziś dla nas jego dzieła tak liczne w swej interdyscyplinarności. Wystawa, którą mamy zaszczyt zaprezentować na Festiwalu Kultury Utraconej w kontekście przerwania linii rozwoju naszej kultury i sztuki, jest konfrontacją ze stratą, ale też obrazuje nieodwracalną wyrwę ciągłości, którą Witkacy za życia nieuchronnie przeczuwał. Nie przypisywał tego kataklizmom, ani nawet samej wojnie, tylko naturze ludzkiej, zmierzającej do nicości. Uważał, że wraz z postępem społecznym, następuje zanik uczuć metafizycznych, będących źródłem wszelkiej sztuki. Twórczość Witkacego była czymś nowym, niepokojącym, nieogarnionym i nadal taką pozostaje. To tylko zarys jego aktywności, ale wprawiający w zakłopotanie i niemoc wobec erudycji i pracowitości, jaką reprezentował. Pod maską szalonego wesołka ukrywał się artysta niezwykle samotny i wstrząsany potężnymi pasjami. Uczucia metafizyczne, nieznane przeciętnemu człowiekowi, odsłaniały twórcę doskonałego i na wskroś tragicznego.

Tematy eschatologiczne w malarstwie, jak Kuszenie św. Antoniego, który możemy podziwiać na tej wystawie, obok nieobecnych tu Stworzenia świata czy Kuszenia Adama, wiodą ku przeświadczeniu o wzajemnej eksterminacji i samozagładzie światów. Z kilku tysięcy portretów, szczególnie w technice pasteli, które wykonał pod szyldem sławetnej „Firmy portretowej”, tylko część przetrwała do naszych czasów. Witkacy wykonywał je przede wszystkim dla zaspokojenia artystycznej pasji i wzbogacania doświadczeń. Pisał, że „sztuka jest ucieczką, najszlachetniejszym narkotykiem, mogącym przenieść nas w inne światy, bez złych skutków dla zdrowia”. Na wystawie możemy podziwiać jeden z wielu portretów Neny Stachurskiej, jak i siedem innych intrygujących twarzy, wciąż poruszających i zachwycających w swojej formie, a także kilka wspaniałych rysunków.

Portrety Witkacego to swoisty „dziennik duszy”, zapis pejzaży wewnętrznych, podróż po nieznanych obszarach wyobraźni. Poza zachwytem, to także zapis obsesji i lęków, ale w sposób tylko pozornie ludyczny, bo wiodący nas do prawdziwie wirtuozerskiego rezultatu. Witkacy pozostawiał w tyle za sobą etapy awangard mu współczesnych. Był genialnym pisarzem, dramaturgiem, filozofem i poetą, co wywiódł ze swej aktywności malarskiej i poprzez powyższe dyscypliny zawsze doń powracał. Kilkadziesiąt lat po jego śmierci badacze i krytycy zaczęli próbować rozumieć i określać jego twórczość. Do dziś Witkacy wymyka się wszelkim kategoriom, nie pasuje do żadnych „-izmów”. Z 40 dramatów przetrwało 20. Z tysięcy frapujących karteluszek pełnych zapisków, zwariowanych wierszy i pocztówek pozostała zaledwie garść.

Wystawa eksponuje kilka pocztówek i listów do przyjaciół, kilka osobistych dokumentów. Czym cieszylibyśmy się dziś, gdyby Witkacy postanowił dalej ścierać się z uwierającą rzeczywistością w sobie tylko znany twórczy sposób? Z iloma dziełami Witkacego moglibyśmy dziś obcować, gdybyśmy nie stracili części ogromu dorobku, który w istocie nam pozostawił? Pośród utraconych reliktów próbujemy z wielką czułością odnaleźć i przywrócić po wojnie do życia dzieła, które między pustką a ponownym odkryciem dla świata wyłania Festiwal Kultury Utraconej.

Maja Siemińska (autorka tekstu)

Artystka wizualna w wielu obszarach: malarstwo, śpiew, działania performatywne, wydawnicze. Brała udział i współtworzyła kilkadziesiąt wystaw w Polsce i za granicą, część z nich pomogła zorganizować. Pisała również teksty do katalogów wystaw, folderów o wystawach lub tłumaczyła je na język angielski. Mieszka i tworzy w Gdańsku.

Przemysław Pawlak (prelegent)

Absolwent SGH w Warszawie, doktor teatrologii Instytutu Sztuki PAN, współfundator i prezes Instytutu Witkacego, członek Rady Muzeum Pomorza Środkowego w Słupsku (2018–2022). Współredaktor bibliografii Stanisława Ignacego Witkiewicza (Dzieła zebrane, 2020), tomów esejów Witkacy. Plėšrūniškas protas (2018) i Witkacy. Drapieżny umysł (2021), współautor biografii Mieczysława Choynowskiego (Demon aktywizmu, prekursor polskiej psychometrii, 2022), biograf i redaktor pism Henryka Kazimierowicza (Powiernik Witkacego, 2017; Ksiądz z nienapisanej sztuki Witkacego, 2021), edytor Wspomnień Henryka Jasieńskiego. Laureat nagród Instytutu Dziedzictwa Myśli Narodowej im. R. Dmowskiego i I.J. Paderewskiego oraz Prezydenta Miasta Kalisza. Działacz Stowarzyszenia Miasto Jest Nasze, organizator akcji #RatujPIW. Publikował m.in. w „Sztuce Edycji”, „Pamiętniku Teatralnym”, witkacologia.eu. Współtwórca pisma „Witkacy!”, autor tezy o biocybernetycznych źródłach katastrofizmu Witkacego.

Witkacy Tribute Ensemble, spektakl słowno-muzyczny: Wistość Rzeczy

Międzynarodowy zespół tworzony przez instrumentalistów, kompozytorów, wokalistów, aktora oraz malarza. Inicjatorem przedsięwzięcia jest Bogusław Raatz. Wistość Rzeczy to piosenki oraz recytacje ubarwione muzycznymi ilustracjami. Całość nie ma jednego określonego stylu. Poza klimatami jazzowymi znalazły się również rockowe groovy oraz nieco funky. Większości kompozycji towarzyszy bardzo klimatyczna trąbka Wojciecha Jachny, która w szczególny sposób podkreśla ich metafizyczność. Podczas koncertu wystąpią: Paweł Sakowski – recytacja, Wojciech Jachna – trąbka, Bogusław Raatz – gitara, syntezator gitarowy, Daniel Mackiewicz – instrumenty perkusyjne.