HISTORIA BEZ KITU I MIIWŚ: Czas próby. Litwa w czasie II wojny światowej - prof. Rafał Wnuk

Zapraszamy do wysłuchania i obejrzenia rozmowy z prof. Rafałem Wnukiem, dyrektorem Muzeum II Wojny Światowej i pracownikiem KUL Jana Pawła II.

Po napaści III Rzeszy na ZSRR 22 czerwca 1941 r. Litwini liczyli na zmianę własnej sytuacji politycznej. Działacze z Litewskiego Frontu Aktywistów (LAF) 23 czerwca 1941 r. wzniecili „powstanie czerwcowe”, a dzień później ogłosili powstanie Rządu Tymczasowego. Przystąpili do tworzenia własnej policji, wojska, a także administracji. Niemcy jednak po dwóch miesiącach rozwiązali litewskie organy władzy, jego przywódcę zesłali do obozu koncentracyjnego, a pozostałe instytucje i ich członków włączyli we własny system okupacyjny. Wówczas jawnie działające władze litewskie zeszły do podziemia. Litwa postrzegała ZSRR jako większe zagrożenie niż III Rzeszę. W 1943 r. powstał Najwyższy Komitet Wyzwolenia Litwy (VLIK), w którego skład weszli polityce z różnych ugrupowań. Został on jednak rozbity przez Gestapo w 1944 r. i nie odegrał żadnej roli w momencie wkroczenia Armii Czerwonej.

Walkom powstańczym w czerwcu 1941 r. towarzyszyły mordy na ludności żydowskiej. Obok Niemców uczestniczyli w nich Litwini. Pogromy objęły nie tylko Litwę, lecz także inne państwa nadbałtyckie. Większość litewskich Żydów zginęła w zbiorowych  egzekucjach, a nie w obozach zagłady. Druga wojna światowa pogłębiła polsko-litewski antagonizm. Cieniem na wzajemnych relacjach położyły się szczególnie wydarzenia z 1944 r.: zbrodnie policjantów litewskich na Polakach w Glińciszkach, a następnie polski odwet w Dubinkach dokonany przez 5 Wileńską Brygadę AK.