Finał konkursu „Ocal okruchy historii – młodzież buduje muzea” z udziałem Minister Katarzyny Hall i Marszałka Senatu Bogdana Borusewicza

W dniu 31 sierpnia 2010 r. w Dworze Artusa w Gdańsku odbyło się uroczyste ogłoszenie wyników konkursu oraz podsumowanie Roku Historii Najnowszej. W spotkaniu udział wzięli m.in. minister edukacji narodowej Katarzyna Hall, marszałek Senatu RP Bogdan Borusewicz, pierwszy premier III RP Tadeusz Mazowiecki, dyrektor Muzeum II Wojny Światowej prof. Paweł Machcewicz, dyrektor Europejskiego Centrum Solidarności o. Maciej Zięba, Rzecznik Praw Dziecka Marek Michalak oraz przedstawiciele Koalicji Roku Historii Najnowszej w edukacji i władze samorządowe.

W kategorii „II wojna światowa” Komisja Centralna wyłoniła 12 laureatów oraz wyróżniła 18 uczniów.

Laureaci - szkoły podstawowe:

I miejsce: Nel Tyborska Mój ocalony okruch historii, Szkoła Podstawowa nr 15, Gdańsk
II miejsce: Mateusz Łabięcki Czas ukryty w przedmiotach, Szkoła Podstawowa nr 3, Lubiąż
III miejsce: Jakub Miller List, Szkoła Podstawowa nr 7, Poznań
III miejsce: Małgorzata Mamińska Stare pocztówki – symbol pamięci sprzed lat, Szkoła Podstawowa, Biała

Wyróżnienia - szkoły podstawowe:

- Stanisław Magiera, Listy z frontu Jana Magiery, Szkoła Podstawowa nr 25 im. Jana Pawła II, Zabrze;
- Eliza Snopek, Zegar z kurantem, Szkoła Podstawowa nr 5 im. Janusza Kusocińskiego, Świdnik;
- Krzysztof Mazurkiewicz, Historia pewnego oficera – zawarta w jego pamiętniku, Szkoła Podstawowa nr 1, Koło;
- Karolina Kowalska, Historia przepustki obozowej pani Irenki, Szkoła Podstawowa nr 88 im. Gabriela Narutowicza, Warszawa;
- Patrycja Kopiec, Obozy jenieckie w mojej małej ojczyźnie, Szkoła Podstawowa nr 5 im. Bohaterów Września, Przemyśl;
- Adam Poznański, Ostatnia droga… ppor. rez. Władysława Fornala, Szkoła Podstawowa nr 15, Przemyśl.

Laureaci - szkoły gimnazjalne:

- I miejsce: Agnieszka Szreder Pamiętaj, to za Polskę… Podpułkownik Władysław Kamiński, Gdańskie Gimnazjum Autonomiczne, Gdańsk;
- II miejsce: Dominika Chmielewska Kartka z Auschwitz, Gimnazjum im. ks. Wacława Rabczyńskiego, Wasilków;
- II miejsce: Michalina Augusiak Wielka historia na małej mapie, Gdańskie Gimnazjum Autonomiczne, Gdańsk;
- III miejsce: Zuzanna Trybała „Powtarzam. Na mnie proszę nie czekać…”. Historia wojenna Piotra Tappera i jego synów – Mikołaja i Jerzego, Gdańskie Autonomiczne Gimnazjum, Gdańsk;
- III miejsce: Michał Pietruszka 22221 – nie przeżył zagłady, Publiczne Gimnazjum nr 7, Radomsko.

Wyróżnienia - szkoły gimnazjalne:

- Marcin Noras, Historia, której nikt nie chce pamiętać. Rzecz o Ludwiku Losson, Gimnazjum nr 2, Bieruń;
- Jagoda Jaworska, Bez korzeni nie ma skrzydeł - jak trudno być Ślązakiem, Gimnazjum nr 2, Bieruń;
- Julita Koszykowska, Paulina Zubrzycka, Księga meldunkowa, Gimnazjum im. Ks. Wacława Rabczyńskiego, Wasilków;
- Marta Gliszczyńska, Historia Walentego Gliszczyńskiego, Gimnazjum nr 7, Tomaszów Mazowiecki;
- Zuzanna Linette, Historia Piotra Jankowskiego, Gimnazjum nr 1 przy Zespole Szkół Publicznych nr 1, Kościerzyna;
- Michał Moskalski, Zatrzymany czas, Zespół Szkół im. Tadeusza Kościuszki, Nehrybka;
- Blanka Sopińska, Historia czarnej sosny, Publiczne Gimnazjum nr 1 przy Zespole Szkół im. Mikołaja Kopernika, Pełczyce.

Laureaci - szkoły ponadgimnazjalne:

- I miejsce: Aleksandra Wandzilak Spotkanie Ju 88, Gdańskie Liceum Autonomiczne, Gdańsk;
- II miejsce: Ada Magdalena Jasiewicz Spotkały się dwie sieroty, Liceum Plastyczne, Zduńska Wola;
- III miejsce: Sylwia Pawlak Poque Ma Hone we wsi Jaraczewo, Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych, Koźmin Wielkopolski.

Wyróżnienia - szkoły ponadgimnazjalne:

- Nikodem Jacuk, Taka jest żołnierska dola, Liceum Ogólnokształcące im. Powstańców Śląskich, Bystrzyca Kłodzka;
- Rafał Bohdanowicz, [brak tytułu], Środowiskowy Hufiec Pracy, Góra;
- Nina Tuziak, Piąta planeta od słońca. Historia pewnego munduru, Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych im. Pamięci Ofiar Terroryzmu 11 Września 2001 r., Kalisz Pomorski;
- Ziemowit Kolecki, Zapomniani bohaterowie 34 eskadry lotniczej Armii Poznań - Wrześniowa tragedia załogi samolotu P-23 Karaś pod Cielczą, Zespół Szkół Przyrodniczo-Biznesowych im. Jadwigi Dziubińskiej, Tarce;
- Natalia Hawryluk, Historia pewnego fotografa, Zespół Szkół w Głuchołazach.

Podsumowanie konkursu

2 listopada 2009 r. w ramach Roku Historii Najnowszej ogłoszony został ogólnopolski konkurs „Ocal okruchy historii – młodzież buduje muzea”organizowany przez Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku i Europejskie Centrum Solidarności przy wsparciu Ministerstwa Edukacji Narodowej i kuratoriów oświaty, pod patronatem Marszałka Sejmu RP i Ministra Edukacji Narodowej.

Konkurs polegał na przygotowaniu pracy pisemnej, filmu bądź prezentacji multimedialnej i skierowany był do wszystkich grup wiekowych. Jean Guitton napisał w jednej ze swych książek, że „każdy okruch wyrwany zapomnieniu staje się święty”. Przez wiele lat, które minęły od wojny, straciliśmy miliony takich okruchów. Piękne ale też tragiczne historie odchodzą wraz z ostatnimi świadkami II wojny światowej, albo giną wraz z pamiątkami, czasami bezcennymi, które marnotrawione są jako sentymentalne i bezwartościowe po śmierci ich właścicieli. Głównym przesłaniem konkursu było zatem ocalenie od zapomnienia historii i pamiątek po ludziach, którzy uczestniczyli w największym dramacie XX wieku.

W zamierzeniu Muzeum osią każdej pracy konkursowej miał być „okruch historii” – zdjęcie, dokument, list, materialna pamiątka (np. różaniec obozowy, orzełek z czapki czy konspiracyjna gazetka). „Okruchem historii” mogła być również zapisana bądź nagrana relacja związana z wojennymi losami Polaków lub obywateli RP innej narodowości. Wokół tego „okruchu” należało zbudować narrację, która miała określać jego pochodzenie, losy, znaczenie i oddziaływanie na najbliższe otoczenie – w czasie wojny oraz po jej zakończeniu. Zadaniem konkursowym było więc stworzenie opowieści wokół jednego przedmiotu (bądź przedmiotów), konkretnego człowieka (wielu ludzi), jednej historii (bądź wielu). Inspiracją mogła być najbliższa rodzina, najbliższe otoczenie: miasto, wieś, gmina.

Praca konkursowa mogła przybrać postać tekstu ilustrowanego fotografiami lub rysunkami, mogła też zostać wykonana w innej technice – np. filmowej czy prezentacji multimedialnej. Tekst mógł mieć charakter reportażu historycznego bądź pracy o cechach naukowych. Praca mogła przybrać też formę najprostszą – może być metryką źródła – opisem materialnej pamiątki ze wskazaniem jego pochodzenia (tak jak opisuje się eksponaty muzealne na wystawach historycznych). Inną możliwością było przedstawienie krótkiego biogramu osoby, która ze względu na swe dramatyczne wojenne losy czy dokonania mogłaby stać się jednym z bohaterów Muzeum II Wojny Światowej.

W takim wypadku konieczne było zaprezentowanie przynajmniej jednej fotografii bohatera (optymalne jest zgromadzenie kompletu ikonografii i archiwaliów). Materiały prezentowane w czasie konkursu nie mogły być częścią innych ekspozycji muzealnych, publikacji – „okruchy historii” musiały więc mieć charakter oryginalny i nie mogły być wyeksploatowane i powszechnie znane. Wszystkie formy konkursowe – od reportażu poprzez metrykę i biogram musiały zawierać elementy krytyki źródła (dla szkół podstawowych – nieobowiązkowe), a więc autor musiał podjąć trud oceny wartości źródła i przynajmniej spróbować skonfrontować je z innymi źródłami.

Kopie wybranego materiału archiwalnego i ikonograficznego mogą zostać wykorzystane podczas przygotowania ekspozycji głównej Muzeum.

Do konkursu zgłosiło się 709 placówek z kraju i zagranicy. Komisje Wojewódzkie zakwalifikowały do etapu centralnego 240 prac w kategorii dotyczącej II wojny światowej, w tym:

- 108 prac ze szkół podstawowych,
- 95 prac ze szkół gimnazjalnych,
- 37 prac ze szkół ponadgimnazjalnych,
- 2 prace ze szkół zagranicznych.

Ponadto z Komisji Wojewódzkich wpłynęło do Muzeum około 565 prac niezakwalifikowanych do etapu centralnego. Dodatkowo 14 prac wpłynęło do siedziby Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku po terminie wyznaczonym w Regulaminie konkursu, przez co zostały one zdyskwalifikowane oraz odesłane do szkół.

Do oceny prac konkursowych Dyrektor Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku prof. dr hab. Paweł Machcewicz powołał Komisję Centralną w składzie:
- przewodniczący: dr hab. Bogdan Chrzanowski, prof. UG; prodziekan ds. Nauki i Studiów Niestacjonarnych Wydziału Nauk Społecznych na Uniwersytecie Gdańskim, pracownik naukowy Muzeum Stutthof w Sztutowie, członek Rady Muzeum przy Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku;
- dr hab. Andrzej Gąsiorowski, prof. UG; dyrektor Instytutu Politologii na Wydziale Nauk Społecznych Uniwersytetu Gdańskiego, pracownik naukowy Muzeum Stutthof w Sztutowie;
- dr hab. Piotr Niwiński, prof. UG, pracownik naukowy Instytutu Politologii na Wydziale Nauk Społecznych Uniwersytetu Gdańskiego,
- dr Janusz Marszalec, zastępca Dyrektora Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku;
- Kamil Rutecki; kierownik Działu Edukacyjnego Muzeum II Wojny Światowej.