Dzień Flagi Rzeczypospolitej Polskiej. Dzień Polonii i Polaków za Granicą - 2 maja

Polacy, jednocząc się pod biało-czerwonym sztandarem, nawet w najbardziej dramatycznych momentach współczesnej historii, również w oddaleniu od ojczyzny, potrafili zachować jedność narodową, tożsamość, umiłowanie wolności, wiarę i tradycję. Dzień Flagi Rzeczypospolitej Polskiej oraz Dzień Polonii i Polaków za Granicą to święta, które mają przypominać o tym, że dla Polaków istnieją niezniszczalne ponadczasowe wartości.

Formalnie biało-czerwona flaga stała się symbolem narodowym dopiero w 1831 r. Jej rodowód jest jednak znacznie dłuższy. Obowiązujące polskie barwy narodowe ustalono w XVIII w.; odwołują się do herbów Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego. Przez wieki jednoczyły Polaków, pobudzając najwyższe postawy patriotyczne oraz wzmacniając poczucie ich dumy i siły narodowej. Szczególne znaczenie i siła oddziaływania polskiej flagi przypada na lata 1795–1918, gdy wskutek zaborów Rzeczpospolita została wymazana z mapy Europy. Po odzyskaniu niepodległości Polacy chętnie, częstokroć spontanicznie jednoczyli się pod biało-czerwonymi sztandarami. Podobnie było w przypadku wszystkich konfliktów zbrojnych, w tym najtragiczniejszego w historii – II wojny światowej.

Po ataku Niemiec i Związku Sowieckiego na Polskę we wrześniu 1939 r. celem okupantów stało się wytępienie wszelkich objawów patriotyzmu. Złamanie oporu Polaków obejmowało liczne szykany, w tym zakaz eksponowania symboli narodowych. Biało-czerwone barwy szybko stały się jednak symbolem bohaterskiej walki niepodległościowej. Ani Niemcom, ani Sowietom nigdy nie udało się umniejszyć ich znaczenia. Polscy żołnierze wywieszali flagi narodowe na zdobytych obiektach, gdy tylko mieli sposobność – działo się tak m.in. podczas powstania w getcie warszawskim (1943 r.) czy powstania warszawskiego (1944 r.). Gdy tylko była ku temu sposobność, polscy żołnierze wywieszali flagi narodowe na zdobytych obiektach, czego przykładem może być Powstanie Warszawskie. Przywiązanie do barw narodowych podkreślano również poprzez noszenie biało-czerwonych opasek na przedramieniu; stały się one jednym z najbardziej charakterystycznych elementów kojarzących się z polskim podziemiem niepodległościowym.

Polskie flagi były obecne na wszystkich frontach II wojny światowej, gdzie walczono o zwycięstwo nad III Rzeszą. Biało-czerwone barwy powiewały zatem na Wyspach Brytyjskich, w Afryce Północnej czy na Monte Cassino. Były nie tylko symbolem wskazującym na przynależność do narodu. Ich znacznie było znacznie głębsze. Polskie flagi narodowe dawały nadzieję, że walka o wolność zakończy się pełnym zwycięstwem. Oprócz manifestowania patriotyzmu umożliwiały zjednoczenie sił. Biało-czerwone sztandary towarzyszyły rodakom w chwilach szczególnych, np. podczas formowania polskich sił zbrojnych (armia gen. Andersa) w Związku Sowieckim. Były też znakiem nadziei na wolność dla polskich żołnierzy, którzy do okupowanej przez Niemców ojczyzny wkroczyli u boku Armii Czerwonej. Flaga stała się zachętą do walki o kraj, do wstępowania w szeregi polskiego wojska wszędzie tam, gdzie podczas II wojny światowej było ono organizowane i odtwarzane: we Francji, Wielkiej Brytanii czy Związku Sowieckim. To właśnie symbole narodowe w dużej mierze pozwalały Polakom przetrwać trudne chwile także poza granicami kraju. Wywieszano je zatem również w obozach dla uchodźców, m.in. w Indiach czy południowej i wschodniej Afryce. Warto o tym szczególnie pamiętać 2 maja, kiedy obchodzimy również Dzień Polonii i Polaków za Granicą.

Ocenia się, że obecnie poza granicami Polski mieszka około 20 mln Polaków. Tworzą oni wspólnotę połączoną tradycją, wartościami, historią, językiem i symboliką narodową. Trzeba pamiętać, że już w przeszłości rozproszona w różnych krajach społeczność polska odegrała ogromną rolę w utrzymaniu tożsamości narodowej. Co więcej, działania obywateli polskich poza granicami kraju przyczyniły się do zachowania samej państwowości Rzeczypospolitej. Aktywność polskich patriotów, realizowana z dala od ojczyzny, była szczególnie ważna w okresie rozbiorów, a także podczas II wojny światowej.

Po agresji Niemców i Sowietów na Polskę we wrześniu 1939 r. przedstawiciele naczelnych polskich władz, unikając niewoli, opuścili granice kraju. Działający na uchodźstwie rząd, początkowo w Paryżu i Angers, a od 1940 r. – w Londynie, przez cały czas trwania wojny miał prerogatywy i status podmiotu prawa międzynarodowego. Był więc uznawany na całym świecie, z wyjątkiem państw osi i ZSRS. Swą oficjalną pozycję stracił dopiero w II połowie 1945 r., choć de facto tzw. ośrodek londyński działał też w czasach komunizmu, aż do 1990 r., czyli do pierwszych w pełni wolnych wyborów prezydenckich w Polsce. Po zakończeniu II wojny światowej Polacy mieszkający za granicą, przede wszystkim w krajach Zachodu, czynnie angażowali się w opór wobec władzy komunistycznej. Przedstawiciele środowisk polonijnych zapisali ważne karty współczesnej historii odzyskiwania niezawisłości kraju i odseparowania go od strefy wpływów Związku Sowieckiego. Czynnie wspierali intelektualnie, mentalnie i materialnie polskich powojennych działaczy niepodległościowych. Upadek żelaznej kurtyny to w dużej mierze zasługa Polaków żyjących poza granicami ojczyzny.

W Dniu Polonii i Polaków za Granicą trzeba również pamiętać o tych rodakach, którzy wbrew swej woli zostali wydaleni z Polski. Kilkaset tysięcy polskich obywateli deportowano w głąb Związku Sowieckiego. Barbarzyństwo sowieckich oprawców i zbrodniczy aparat eksterminacji sprawiły, że tysiące spośród nich nigdy nie wróciło do kraju.

Choć Polska w XX w. została boleśnie doświadczona przez niemiecki i sowiecki totalitaryzm, Polacy nigdy nie zatracili swojej dumy narodowej i poczucia tożsamości. Nie byłoby to możliwe bez zjednoczenia – w sensie dosłownym i symbolicznym – pod biało-czerwoną flagą. Polscy obywatele zachowali wierność ojczyźnie, mimo że z różnych powodów musieli żyć tysiące kilometrów od jej geograficznych granic. O tym wszystkim warto pamiętać, świętując 2 maja Dzień Flagi Rzeczypospolitej Polskiej oraz Dzień Polonii i Polaków za Granicą.