83. rocznica pierwszej deportacji w głąb ZSRS - zbiory Biblioteki MIIWŚ

W nocy z 9 na 10 lutego, 83 lata temu, rozpoczęła się pierwsza masowa deportacja Polaków w głąb ZSRS. Starannie zorganizowana wywózka ludności miała na celu osłabienie polskiego ducha i pozbycie się osób potencjalnie niebezpiecznych dla władzy sowieckiej ze wschodnich województw II Rzeczpospolitej, okupowanych przez ZSRS od września 1939 r. Do czerwca 1941 r. przeprowadzono jeszcze trzy takie masowe deportacje, które niosły za sobą ogrom cierpienia, a w wielu przypadkach również śmierć.

Pierwsza deportacja dotknęła przede wszystkim osadników cywilnych i wojskowych, a także pracowników służby ochrony lasów i ich rodziny – w sumie ok. 140 tys. osób. Rozmieszczono ich w 115 osiedlach w 21 republikach, krajach i obwodach Związku Sowieckiego. W kolejnych wywózkach deportowano m.in. urzędników państwowych, policjantów, nauczycieli czy działaczy politycznych i przedstawicieli ziemiaństwa.

W zasobach Biblioteki Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku zgromadziliśmy wiele publikacji dotyczących deportacji Polaków do ZSRS w latach 1940–1941. Obok opracowań naukowych znajdują się tu przejmujące i wstrząsające wspomnienia, opisujące nie tylko przebieg pierwszej masowej deportacji Polaków, ale również późniejsze wydarzenia na „nieludzkiej ziemi”, m.in. „Wspomnienia z Sybiru 1940–1946” Mieczysławy Ireny Łysik (Norbertinum, Lublin 2013) czy „Wspomnienia syberyjskiego zesłańca” Edwarda Toczka (Instytut Prasy i Wydawnictw Novum, Warszawa 1989). Oboje w lutym 1940 r. zostali zesłani na Syberię. Tam, mimo ciężkich warunków, udało im się przeżyć i wrócić do ojczyzny.

Dopełnieniem tych wstrząsających relacji jest publikacja „Deportacje na Wschód = Deportations to the East” Krystyny Dąbrowskiej i Moniki Sołoduszkiewicz wydana przez MIIWŚ w 2019 r. Jest to katalog kolekcji przedmiotów osobistych, codziennego użytku i listów, które zesłańcy przywieźli ze sobą z Polski lub stworzyli w czasie zsyłki, będących realnym świadectwem życia ludzi na tej nieludzkiej ziemi.

Zachęcamy do zapoznania się z kolekcjami Biblioteki MIIWŚ dostępnymi w naszym katalogu online oraz zapraszamy do korzystania z naszych zbiorów: