80. rocznica śmierci Szmula Zygielbojma

Szmul Zygielbojm był działaczem socjalistycznej partii Bund. W jej szeregach (a także w samorządach miejskich) walczył o realne równouprawnienie żydowskich robotników oraz o ich interesy socjalne w Polsce. To ją uważał za swoją ojczyznę.

Był dziennikarzem. Swoje poglądy prezentował m.in. na łamach pisma „Arbeter Fragen”. Współorganizował robotnicze bataliony obrony Warszawy podczas kampanii polskiej 1939 r. Reprezentował Bund w warszawskim Judenracie, ale już w styczniu 1940 r. na polecenie swojej partii wyjechał z Polski, aby informować o sytuacji Żydów w okupowanym kraju i być ich głosem za granicą. W lutym 1942 r. decyzją władz RP na uchodźstwie został jednym z dwóch przedstawicieli społeczności żydowskiej w Radzie Narodowej, która reprezentowała polskie środowiska polityczne.

Gdy otrzymał informacje o ludobójstwie Żydów dokonanym przez niemieckiego okupanta, wielokrotnie wzywał polskie i międzynarodowe władze do podjęcia czynnych akcji, które miałyby wymusić na Niemcach zaprzestanie popełniania zbrodni. Starania te okazały się bezowocne. Gdy dogorywał bunt więźniów getta warszawskiego, wysłał do prezydenta RP i premiera Sikorskiego list, będący w istocie protestem przeciw bierności wolnego świata wobec zagłady Żydów. Następnego dnia (12 maja 1943 r.) popełnił samobójstwo. Uznał, że jego życie straciło sens, skoro w istocie unicestwiono już dominującą część polskiego żydostwa, z którym się identyfikował, a pozostałe niedobitki mogą nie doczekać zmasowanej pomocy aliantów.

Treść listu pożegnalnego Szmula Zygielbojma z 11 maja 1943 r. skierowanego do Prezydenta RP Władysława Raczkiewicza oraz do Prezesa Rady Ministrów Generała Władysława Sikorskiego:

Źródło: W obliczu Zagłady: Rząd RP na uchodźstwie wobec Żydów 1939–1945, red. P. Długołęcki, Warszawa 2021.

Foto: domena publiczna / MIIWŚ.