78 lat temu utworzono Tymczasowy Komitet Pomocy Żydom

27 września 1942 r. powołano Tymczasowy Komitet Pomocy Żydom, którego celem było udzielenie wsparcia ludności żydowskiej w gettach i ukrywających się poza nimi. Była to inicjatywa Zofii Kossak-Szczuckiej i Wandy Krahelskiej-Filipowicz. W grudniu tego samego roku w miejsce Komitetu utworzono Radę Pomocy Żydom – Żegotę.

Niemieckie władze od początku okupacji podejmowały działania mające na celu odizolowanie diaspory żydowskiej od pozostałej ludności, a następnie jej całkowitą eksterminację. Zamknięcie Żydów w gettach i ograniczenie im porcji żywnościowych miało w niemieckich założeniach doprowadzić do ich samounicestwienia poprzez zagłodzenie. Ze względu na niezadowalające Niemców tempo umierania mieszańców gett, rozpoczęto likwidację tych części miast i wywózkę ludności do obozów zagłady, gdzie ostatecznie czekała ją śmierć. Wielu Żydów ukrywało się poza terenem getta. Liczni Polacy nie mogli bezczynnie przyglądać się narastającemu terrorowi i coraz większym okrucieństwom, jakie Niemcy wyrządzali Żydom. Jedną z osób ofiarnie pomagających ukrywającym się Żydom była Zofia Kossak. Organizowała schronienie i najpotrzebniejsze do przeżycia środki materialne.

Latem 1942 r., w reakcji na prowadzoną przez niemieckiego okupanta operację likwidacji getta warszawskiego i masową wywózkę ludności żydowskiej do obozu zagłady w Treblince, Zofia Kossak napisała „Protest!”, który był wyrazem sprzeciwu całego środowiska inteligencji katolickiej skupionej w konspiracyjnym Froncie Odrodzenia Polski wobec dokonywanego przez Niemców ludobójstwa Żydów, a także apelem o niepozostawanie obojętnym na ich tragiczny los.

Zbrodnicza działalność okupanta i idące w tym samym czasie starania organizacji społecznych skupiających osoby z różnych środowisk, o różnych poglądach politycznych, doprowadziły do utworzenia 27 września 1942 r. komitetu zwanego w dokumentach z tego okresu Komisją Pomocy Społecznej dla Ludności Żydowskiej lub Społecznym Komitetem Pomocy Ludności Żydowskiej. W konspiracji używano nazwy Komitet im. Konrada Żegoty. W późniejszych latach nazywany był już  Tymczasowym Komitetem Pomocy Żydom, którego celem miała być organizacja wsparcia dla ukrywających się Żydów oraz tych, którzy znajdowali się na terenie gett. Główną zasługę w jego powołaniu przypisuje się Zofii Kossak. Komitet utworzono w porozumieniu z Delegaturą Rządu na Kraj oraz we współpracy z organizacjami konspiracyjnymi: Frontem Odrodzenia Polski, Polską Organizacją Demokratyczną, PPS-WRN oraz Związkiem Syndykalistów Polskich.

Do grudnia 1942 r. pod opieką Komitetu znalazło się ponad 180 osób, głównie dzieci. Ukrywającym się Żydom starano się zapewnić dokumenty, mieszkanie, utrzymanie oraz niezbędną odzież. Działania pomocowe nie ograniczały się wyłącznie do Warszawy, ale obejmowały również inne miasta i mniejsze miejscowości.

W sytuacji narastającego niemieckiego terroru wobec ludności żydowskiej działalność społeczna Komitetu okazała się niewystarczająca. Konieczne było wsparcie ze strony instytucji rządowych, dlatego 4 grudnia 1942 r. utworzono Radę Pomocy Żydom „Żegota” jako organ Delegatury Rządu na Kraj, w miejsce działającego Tymczasowego Komitetu Pomocy Żydom im. Konrada Żegoty.

Odwiedź Muzeum II Wojny Światowej i dowiedz się więcej o losach żydowskiej ludności w gettach tworzonych przez Niemców na okupowanych terenach.

Zdjęcia pochodzą ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego.