70. rocznica zamordowania mjr. Zygmunta Szendzielarza „Łupaszki” i jego towarzyszy walki

8 lutego 1951 r. mjr Zygmunt Szendzielarz „Łupaszka”, ppłk Antoni Olechnowicz „Pohorecki”, ppor. Lucjan Minkiewicz „Wiktor” i kpt. Henryk Borowy-Borowski „Trzmiel” zostali zamordowani w więzieniu mokotowskim w Warszawie. Ich ciała przedstawiciele komunistycznego aparatu terroru ukryli w anonimowych dołach śmierci.

Wszyscy pochodzili „z miast i wiosek polskich” i służyli w wileńskiej Armii Krajowej. Jako żołnierze Wojska Polskiego walczyli z okupantem niemieckim i sowieckim na terenie Wileńszczyzny, a po wojnie zbrojnie i w konspiracji kontynuowali aktywność niepodległościową na północnych terenach Polski „ludowej”. Komuniści sprawując władzę na ziemiach polskich z nadania Stalina, traktowali żołnierzy wileńskiej konspiracji jako realne zagrożenie swoich uzurpatorskich rządów. Dlatego też działali przeciwko nim z bezwzględną brutalnością pacyfikując również sprzyjającą polskim niepodległościowcom ludność cywilną.

Major Szendzielarz jako dowódca odtworzonej najpierw w 1945, a później w 1946 roku, 5 Wileńskiej Brygady AK (Brygady Śmierci), zmieniając teren jej operowania (Białostocczyzna, Pomorze, Warmia i Mazury), działał w strukturach Komendy Okręgu Białystok AK, a następnie eksterytorialnego Ośrodka Mobilizacyjnego Okręgu Wileńskiego AK na czele którego stał ppłk Antoni Olechnowicz „Pohorecki”. Lata 1945-1946 były okresem najintensywniejszych działań antykomunistycznych wileńskich struktur poakowskich i podporządkowanych im oddziałów zbrojnych: 5 i 6 Wileńskiej Brygady AK. Pierwszą dowodził „Łupaszka”, drugą (do jesieni 1946 r.) ppor. Lucjan Minkiewicz „Wiktor”.

Szendzielarz, Olechnowicz i Minkiewicz nie „skorzystali” z ogłoszonej przez komunistów tzw. amnestii. Wszyscy zostali aresztowani w połowie 1948 r. w ramach szeroko zakrojonej Akcji „X” zorganizowanej przez Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego w celu doszczętnej likwidacji struktur wileńskiej konspiracji. W ramach tej samej operacji pochwycony został także kpt. H. Borowy-Borowski „Trzmiel” (w czasie wojny żołnierz Wileńskiego Okręgu AK, od 1945 r. w składzie komendy odtwarzanego okręgu wileńskiego).

Razem z mjr. „Łupaszką”, ppłk. „Pohoreckim”, ppor. „Wiktorem” i kpt. „Trzmielem” na ławie oskarżonych w procesie przeciwko Ośrodkowi Mobilizacyjnemu Okręgu Wileńskiego AK zasiadły sanitariuszki i łączniczki: Lidia Lwow „Lala” oraz Wanda Minkiewicz „Danka”. Proces miał charakter pokazowy. Głównym celem sądowej farsy była próba obarczenia wileńskiej AK odpowiedzialnością za rzekomą współpracę z okupantem niemieckim. W dniu 2 listopada 1950 r. Mieczysław Widaj, sędzia Wojskowego Sądu Rejonowego w Warszawie, skazał Szendzielarza, Olechnowicza, Minkiewicza i Borowego-Borowskiego na wielokrotną karę śmierci. Sowiecki namiestnik rządów Stalina w Polsce, Bolesław Bierut nie skorzystał z prawa „łaski”.

Fizyczny mord na czwórce wileńskich żołnierzy został dokonany przez Aleksandra Dreja w więzieniu na Rakowieckiej 8 lutego 1951 r. pomiędzy godziną 19.55 a 20.15. Jako ostatni stracony został mjr Zygmunt Szendzielarz. Wychodząc z celi pożegnał się ze swoimi więziennymi współtowarzyszami słowami: „Z Bogiem, panowie!”, w drodze na miejsce kaźni usłyszał: „Z Bogiem Panie Majorze!”.

Ciała polskich oficerów, tak samo jak po bolszewickim mordzie w 1940 r. w Katyniu, zostały zakopane w tajemnicy przed bliskimi, w anonimowych dołach śmierci. Szczątki wileńskich akowców spoczywające w jednej jamie grobowej zostały odnalezione wiosną 2013 r. na warszawskich Powązkach na terenie Kwatery „Ł” w trakcie prac ekshumacyjnych prowadzonych przez zespół prof. Krzysztofa Szwagrzyka z Instytutu Pamięci Narodowej. Proces identyfikacji przeprowadził zespół prof. Andrzeja Ossowskiego z Polskiej Bazy Genetycznej Ofiar Totalitaryzmów przy Pomorskim Uniwersytecie Medycznym w Szczecinie.

Uroczysty pogrzeb dowódcy 5 Wileńskiej Brygady AK odbył się w Warszawie 24 kwietnia 2016 r. na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach. Pana Majora uroczyście i z honorami żegnało Wojsko Polskie, najwyższe polskie władze państwowe oraz tysiące Polaków manifestujących swoje przywiązanie do tych samych wartości, za które w 1951 r. „Łupaszka” oddał swoje życie.  

Współtowarzysze mjr. „Łupaszki” w walce o niepodległy byt państwa polskiego i w czasie ostatniej drogi: ppłk Antoni Olechnowicz, ppor. Lucjan Minkiewicz oraz kpt. Henryk Borowy-Borowski również zostali pochowani na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach. Spoczywają w Panteonie – Mauzoleum Wyklętych-Niezłomnych.

Po dziesiątkach lat zacierania i zniesławiania przez komunistów dobrej pamięci o polskich bohaterach wojennej i powojennej konspiracji niepodległościowej, wolna i suwerenna Rzeczpospolita Polska upomniała się o swoich obrońców i przywróciła im należne miejsce w historii.

„Nie umiera ten, kto trwa w pamięci żywych”

Czołem Panie Majorze! Czołem Panowie Oficerowie!

Pamiętamy o Was!

Zdjęcie pochodzi z Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej.