4 grudnia 1942 roku powołano do życia Radę Pomocy Żydom przy Delegaturze Rządu RP na Kraj
Radę Pomocy Żydom przy Delegaturze Rządu RP na Kraj powołano do życia w dniu 4 grudnia 1942 roku. Działała pod konspiracyjnym kryptonimem „Żegota”. Nazwa została wymyślona przez Zofię Kossak, od nazwiska jednej z postaci III części „Dziadów” Adama Mickiewicza- Konrada Żegoty.
Była to ogólnopolska podziemna organizacja, mająca na celu organizację pomocy dla ludności żydowskiej w gettach i poza nimi. Zastąpiła istniejący od 27 września 1942 roku Tymczasowy Komitet Pomocy Żydom im. Konrada Żegoty, prowadzony wspólnie przez Zofię Kossak i Wandę Krahelską- Filipowicz. „Żegota” działała przede wszystkim na terenie Warszawy, gdzie mieściły się jej komórki centralne i skąd pochodziła największa liczba jej członków.
Zorganizowana akcja niesienia pomocy Żydom była odpowiedzią na wdrażaną od grudnia 1941 r. przez Niemców operację o kryptonimie „Reinhardt”, w wyniku której miała nastąpić eksterminacja ludności żydowskiej na terenie Generalnego Gubernatorstwa i w okręgu białostockim. W większości ofiarami zagłady mieli zostać obywatele II RP.
Żegota” na wiele sposobów niosła pomoc Żydom, ciemiężonym przez niemieckiego okupanta. Starano się dostarczać im dokumenty ukrywające prawdziwą tożsamość, a także umieszczać dzieci żydowskie w polskich rodzinach i domach zakonnych. Najtrudniejszym zadaniem organizacji było wyszukiwanie mieszkań i lokali, gdzie było możliwe ukrycie Żydów przed Niemcami.
Według szacunków Rady Pomocy Żydom do wybuchu Powstania Warszawskiego 1 sierpnia 1944 roku, w ścisłej konspiracji pomocą zostało objętych od 40 tys. do 50 tys. osób. Działalność „Żegoty” była finansowana w zdecydowanej większości ze środków Skarbu Państwa, pozyskanych od rządu emigracyjnego RP, trafiających do okupowanego kraju za pomocą zrzutów powietrznych.
Była to jedyna organizacja podziemna w Europie, prowadzona wspólnie przez Żydów i nie- Żydów. Do działań „Żegoty” włączyły się struktury Polskiego Państwa Podziemnego i wszystkie partie polityczne okupowanego kraju.
Za jakąkolwiek formę pomocy niesioną ludności żydowskiej na terenie okupowanym przez Niemców groziła śmierć.
Działalność Rady Pomocy Żydom została uhonorowana drzewem na Wzgórzu Pamięci instytutu Yad Vashem w Jerozolimie.
Zdj. Egzemplarz broszury Marii Kann, „Na oczach świata”, opisującej zagładę getta żydowskiego w Warszawie na przełomie kwietnia i maja 1943 r. (Zbiory MIIWŚ) Eksponat prezentowany na wystawie czasowej „Walka i Cierpienie. Polscy obywatele podczas II wojny światowej” w Muzeum II Wojny Światowej. Maria Kann w czasie II wojny światowej była członkiem Rady Pomocy Żydom „Żegota”.
