17 lipca-2 sierpnia 1945 r. – konferencja poczdamska

75 lat temu rozpoczął się ostatni szczyt tak zwanej Wielkiej Trójki, czyli przedstawicieli Stanów Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii i Związku Sowieckiego. Uczestnicy obradowali od 17 lipca do 2 sierpnia 1945 r. w radzieckiej strefie okupacyjnej w Poczdamie niedaleko Berlina.

Szczyt rozpoczął się z udziałem prezydenta Stanów Zjednoczonych Harry’ego Trumana, który zastąpił zmarłego w kwietniu 1945 r. prezydenta Roosevelta. Towarzyszył mu nowy sekretarz stanu James Byrnes. Z ramienia Wielkiej Brytanii uczestnikami byli na początku premier Winston Churchill oraz Anthony Eden, a po wygranych przez Partię Pracy wyborach doszło do zmiany składu delegacji i do Poczdamu przybyli nowy szef rządu Clement Attlee oraz minister spraw zagranicznych Ernest Bevin. Stronę sowiecką reprezentowali Józef Stalin i Wiaczesław Mołotow.

Według postanowień uczestników tej konferencji Niemcy miały zostać zdemilitaryzowane, zdecentralizowane zarówno gospodarczo, jak i administracyjnie. Wielka Trójka postanowiła, że należy rozpocząć proces denazyfikacji, ścigać zbrodniarzy wojennych oraz eliminować z życia publicznego funkcjonariuszy nazistowskiego reżimu. Celem nie było zniszczenie narodu niemieckiego, a przekształcenie Niemiec w pełni demokratyczne państwo. Niemcy miały ponieść ciężar odszkodowań, gdyż jednoznacznie obarczono ich za wywołanie wojny. Postanowiono także, że zmianie ulegną granice niemieckie – część tych ziem przypadły Polsce.

Kwestia polska była jednym z tematów, nad którym obradowali uczestnicy konferencji. Rozmawiano nad kształtem granicy zachodniej Polski. Ustalono, po długich negocjacjach, że tereny na wschód od Odry i Nysy Łużyckiej, wraz z częścią Prus Wschodnich i obszarem byłego Wolnego Miasta Gdańska, mają znaleźć się pod polskim zarządem. Ostateczne ustalenie przebiegu granicy odłożono do czasu spodziewanej konferencji pokojowej, której jak wiemy, już nie zwołano. Formalnie granicę między Polską a Niemcami zatwierdził w układzie granicznym niemiecki Bundestag dopiero w grudniu 1991 r.

Było to ostatnie z trzech spotkań Wielkiej Trójki. Odwiedzając wystawę główną Muzueum II Wojny Światowej, można prześledzić proces wyłaniania się „nowego porządku” na mapie politycznej Europy. Począwszy od Teheranu, przez Jałtę, a na Poczdamie skończywszy, najważniejsi przedstawiciele aliantów kreowali kształt powojennego świata – szeroko rozumianego Zachodu i świata zza „żelaznej kurtyny” naznaczonego sowiecką dominacją, w którym ostatecznie znalazła się Polska.

Źródło zdjęcia: Narodowe Archiwum Cyfrowe