135. rocznica urodzin Edwarda Rydza "Śmigłego"

Edward Rydz „Śmigły”, jeden z trzech marszałków niepodległej Rzeczpospolitej, to postać która do dzisiaj budzi dyskusje i wywołuje spory. Był to człowiek o niewątpliwych zasługach w walce o odrodzenie Polski w okresie I wojny światowej i w wojnie o utrzymanie niepodległości w latach 1918-1921. Jednakże to na nim spoczęła też odpowiedzialność na niwie polityczno-militarnej za klęskę w wojnie z Niemcami i Sowietami w 1939 r.

Edward Rydz urodził się 11 marca 1886 r. w Brzeżanach, koło Tarnopola, w niezamożnej rodzinie. Po śmierci swoich rodziców był wychowywany przez krewnych i przyjaciół rodziny. Ukończył gimnazjum w Brzeżanach, a że miał zdolności artystyczne podjął studia w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych, gdzie kształcił się m.in. pod okiem Leona Wyczółkowskiego. Jednak bardzo szybko wciągnęła go działalność patriotyczna. Wstąpił do Związku Walki Czynnej, gdzie szybko związał się z ludźmi bliskimi Józefowi Piłsudskiemu i przyjął pseudonim „Śmigły”. Jeszcze przed wybuchem I wojny światowej odbył służbę w wojsku austriackim, ale całym sercem związany był z nurtem niepodległościowym, stając się jednym z bliskich współpracowników Piłsudskiego. Już w sierpniu 1914 r., kiedy wybuchła wojna, Edward Rydz wstąpił do Legionów Polskich, obejmując dowództwo jednego z batalionów kadrowych. Od tego momentu rozpoczęła się jego kariera wojskowa i gdy kończyła się I wojna światowa był już pułkownikiem, a po kilku tygodniach Piłsudski mianował go generałem porucznikiem (listopad 1918 r.).

W czasie walki o utrzymanie odzyskanej niepodległości gen. Edward Rydz-Śmigły dowodził walcząc na Wileńszczyźnie oraz wspierając Łotyszy w ich walce o wolność i zdobywając Dyneburg (styczeń 1920 r.). W czasie wojny z Rosją bolszewicką dowodził 3 armią, która w maju 1920 r. zajęła Kijów. W czasie odwrotu z Ukrainy w okresie zmagań pod Warszawą dowodził już Frontami: Południowo-Wschodnim i Środkowym. Brał także udział w bitwie niemeńskiej, przyczyniając się do polskiego zwycięstwa. Za zasługi w operacji dyneburskiej został odznaczony orderem Virtuti Militari (1920).

W okresie międzywojennym pozostał wiernym współpracownikiem marszałka Józefa Piłsudskiego, piastując wysoką funkcję inspektora armii. Po śmierci marszałka (12 maja 1935 r.) został mianowany przez prezydenta Ignacego Mościckiego Generalnym Inspektorem Sił Zbrojnych, a 10 listopada 1936 r. Marszałkiem Polski. Był jednym z najbardziej wpływowych polityków obozu sanacyjnego i powszechnie uważano go za depozytariusza politycznego i wojskowego spadku po Józefie Piłsudskim.

Jednak jako polityk odpowiedzialny za stan obronności Polski oraz jako głównodowodzący armią podejmował decyzje, które okazały się brzemienne w skutki, a jego wpływ na decyzje podejmowane na arenie międzynarodowej w latach 1938-1939, także nie był bez znaczenia. To na marszałku Rydzu-Śmigłym spoczywała odpowiedzialność za przygotowanie armii polskiej do możliwego konfliktu zbrojnego z Niemcami i Związkiem Sowieckim.

Rola jaką odegrał Edward Rydz-Śmigły (od 1936 r. Śmigły-Rydz) w kampanii polskiej 1939 r. stała się powodem oskarżeń o doprowadzenie Polski do klęski. Mianowany Naczelnym Wodzem nie podołał nałożonym na niego obowiązkom. Brak szybkiej reakcji na postępy wojsk niemieckich w Polsce, pospieszna ewakuacja z Warszawy (7 września), niejasne rozkazy w związku z atakiem Związku Sowieckiego (17 września) oraz opuszczenie terytorium Rzeczpospolitej (18 września) i to w czasie, kiedy dowodzone przez niego armie walczyły z dwoma agresorami – wszystko to spowodowało, że dość powszechnie oskarżano marszałka Śmigłego-Rydza o nieudolność i tchórzostwo. Internowany w Rumunii, został pozbawiony funkcji Naczelnego Wodza na rzecz gen. Władysława Sikorskiego. Po ucieczce z Rumunii mieszkał na terenie Węgier, skąd w październiku 1941 r. wrócił incognito do Warszawy, mając zamiar włączyć się w walkę z okupantem niemieckim. Tam też zmarł 2 grudnia 1941 r. i został pochowany pod konspiracyjnym nazwiskiem Adam Zawisza.