130. rocznica urodzin Jana Kowalewskiego

130. rocznica urodzin Jana Kowalewskiego

Dzisiaj przypada 130. rocznica urodzin Jana Kowalewskiego – oficera Wojska Polskiego, bohatera wojny polsko-bolszewickiej, wybitnego dyplomaty okresu międzywojennego i organizatora polskiej placówki wywiadowczej w Lizbonie w trakcie II wojny światowej.

 

Urodzony w Łodzi Jan Kowalewski jest znany przede wszystkim ze swych sukcesów w dziedzinie dekryptażu w trakcie wojny polsko-bolszewickiej u nastania niepodległości RP. To w dużej mierze za jego przyczyną polskie dowództwo, m.in. podczas Bitwy Warszawskiej 1920 r., było świadome planów i posunięć nieprzyjaciela. Jan Kowalewski stał wówczas na czele komórki deszyfracyjnej. Wniosła ona olbrzymi wkład w polskie zwycięstwo, które uratowało nie tylko dopiero co odzyskaną niepodległość, ale też zapobiegło bolszewizacji Europy.

 

Kowalewski był również uczestnikiem drugiego z ogólnoświatowych konfliktów. Początkowo aktywnie pomagał polskim uchodźcom w Rumunii, z czasem – na neutralnym, portugalskim gruncie – zasłynął jako aktywny działacz tamtejszej placówki wywiadowczej RP. Działania podpułkownika omal nie zmieniły biegu II wojny światowej. Niestety, w Polsce, oddanej komunistom podległym Moskwie, nie było dla niego miejsca. Po 1945 r. pozostał na obczyźnie, gdzie zmarł.

 

Dopiero od niedawna wiedza o tych i wielu innych dokonaniach Jana Kowalewskiego staje się powszechnie znana. Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku od kilku lat promuje tę postać – m.in. za sprawą dwujęzycznej publikacji Rozum przed siłą autorstwa Wojciecha Grotta.

W 2019 r. z kolei – wraz z Politechniką Gdańską – zorganizowało międzynarodowy konkurs o nagrodę imienia Jana Kowalewskiego.