13 luty - 42. rocznica śmierci Mariana Rejewskiego

13 lutego 1980 r. zmarł Marian Rejewski, wybitny polski kryptolog, który złamał kod niemieckiej maszyny szyfrującej Enigma. Wydarzenie to jest uznawane za jeden z najważniejszych czynników umożliwiających zwycięstwo aliantów w II wojny światowej.

Marian Rejewski urodził się w Bydgoszczy w 1905 r. W 1929 r. ukończył filozofię na Uniwersytecie Poznańskim. Jako pracownik cywilny Biura Szyfrów Sztabu Głównego Wojska Polskiego, wraz z Jerzym Różyckim i Henrykiem Zygalskim, stworzył podstawy naukowe do łamania kodów niemieckiej Enigmy, co w końcu 1932 r. umożliwiło odczytanie pierwszych szyfrowanych depesz wroga. W kolejnych latach Rejewski zaprojektował urządzenia umożliwiające odczytywanie szyfrogramów – były to cyklometr w 1934 r. i tzw. bomba kryptologiczna w 1938 r. W przededniu wybuchu II wojny światowej, na polecenie najwyższych władz, polski zespół kryptologiczny przekazał swoje doświadczenia i urządzenia (w tym zrekonstruowaną Enigmę) przedstawicielom brytyjskich i francuskich służb wywiadowczych.

W 1939 r. Rejewski dotarł do Francji, gdzie pracował w polsko-francuskim zespole kryptologów. Po kapitulacji Francji w 1940 r. wznowił w konspiracji pracę ośrodka kryptologicznego w kontrolowanej przez rząd Vichy południowej części Francji. Zagrożenie okupacją niemiecką spowodowało likwidację ośrodka i ewakuację personelu. Wraz z Zygalskim, przez Hiszpanię i Portugalię, dotarł w sierpniu 1943 r. do Wielkiej Brytanii. Rejewski, w stopniu szeregowca, rozpoczął służbę w kompanii radiowywiadu Sztabu Naczelnego Wodza Polskich Sił Zbrojnych. Prowadził tam dekryptaż mniej skomplikowanych szyfrów niemieckich oraz innych państw walczących. Brytyjczycy nie dopuścili go do tajemnic ośrodka Bletchley Park, gdzie na podstawie urządzeń otrzymanych w 1939 r. od polskiego wywiadu rozwijali prace nad łamaniem kolejnych udoskonalonych wersji Enigmy. Gdy wojna się skończyła, Rejewski miał już stopień porucznika. Powrócił w 1946 r. do Polski, gdzie pracował jako urzędnik w bydgoskich fabrykach. Dopiero w 1967 r. ujawnił swój udział w złamaniu szyfru Enigmy i napisał wspomnienia. Zmarł na zawał serca w Warszawie. Został pochowany na warszawskich Powązkach. Marian Rejewski został odznaczony Krzyżem Oficerskim i Wielkim Orderu Odrodzenia Polski, dwukrotnie Srebrnym Krzyżem Zasługi oraz brytyjskim The War Medal.