100. rocznica urodzin Jana Bytnara „Rudego”

6 maja 2021 r. przypada 100. rocznica urodzin Jana Bytnara „Rudego” – harcerza, dowódcy Grupy Szturmowej Szarych Szeregów, odważnego bojownika i wielkiego patrioty. Choć przeżył jedynie 22 lata, przeszedł do historii – nie tylko przez fakt, że był jednym z bohaterów książki „Kamienie na szaniec”.

Jest jedną z najbardziej rozpoznawalnych młodych osób, które podjęły czynną walkę z niemieckim okupantem. W momencie wybuchu II wojny światowej Jan Bytnar „Rudy” – urodzony 6 maja 1921 r. – skończył zaledwie 18 lat. Jego młody wiek współgrał jednak z imponującą dojrzałością i postawą patriotyczną. Był uczniem warszawskiego Państwowego Gimnazjum im. Batorego, do którego uczęszczali też późniejsi członkowie Szarych Szeregów. Do harcerstwa wstąpił w 1934 r., gdzie zdobywał liczne sprawności.

Niemal od samego początku II wojny światowej „Rudy” czynnie angażował się w działalność konspiracyjną, przystępując do Związku Walki Zbrojnej. Od marca 1941 r. rozpoczął służbę w Szarych Szeregach, prowadząc też spektakularne działania w ramach Małego Sabotażu i psychologicznej wojny z Niemcami. Zadbał również o własne wykształcenie, biorąc udział w tajnych kursach. Wiosną 1942 r. Jan Bytnar uzyskał tytuł podharcmistrza, a po ukończeniu Szkoły Podchorążych Piechoty Rezerwy „Agricola” w styczniu 1943 r. – stopień kaprala podchorążego. Późną jesienią 1942 r. został jednym z dowódców oddziałów Grup Szturmowych Szarych Szeregów. W nocy z 31 grudnia 1942 r. na 1 stycznia 1943 r. współuczestniczył w akcji „Wieniec II”, której celem było wysadzenie torów kolejowych na szlaku prowadzącym na front wschodni.

Aresztowanie „Rudego” przez Gestapo, do którego doszło 23 marca 1943 r., stało się przyczyną słynnej akcji „Meksyk II”, znanej również jako „akcja pod Arsenałem”. Jan Bytnar trafił do więzienia Pawiak, gdzie był poddawany brutalnym torturom. Ze względu na ryzyko śmierci „Rudego” i możliwość dekonspiracji, kierownictwo Kedywu podjęło decyzję o jego odbiciu z transportu między Pawiakiem a siedzibą Gestapo. „Rudy” był wśród 21 więźniów, których udało się oswobodzić 26 marca 1943 r.; niestety, cztery dni później zmarł wskutek tortur i ran zadanych przez Niemców.

Jan Bytnar „Rudy” został pośmiertnie uhonorowany Krzyżem Walecznych (1943 r.) i Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (2009 r.). Otrzymał też awans na stopień harcmistrza i podporucznika. Jego grób znajduje się na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie.